روز سوم محرم : جمعیت و فرزند آوری

پیغمبر اكرم , : 
و فرزندانتان را از ترس فقر نکشید، ماییم که آنها و شما را روزی می دهیم. مسلما کشتن آن ها گناه بزرگی است.{31 اسرا}

من تَرَكَ التَّزْوِیجَ مَخَافَةَ الْعَیلَةِ فَقَدْ أَسَاءَ ظَنَّهُ بِاللَّهِ عَزَّوَ جَلَّ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یقُولُ «إِنْ یكُونُوا فُقَراءَ یغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ»

كسی كه ازدواج را از ترس فقر و مخارج عائله مندی ترك كند، گمان بد به خدا برده است؛ چرا كه خداوند متعال می‌فرماید: «اگر آنها فقیر باشند، خداوند آنها را از فضل خود بی نیاز می سازد.» (کافی،کلینی)

بر اساس نتایج آخرین سرشماری کشور در سال ۱۳۹۰، جمعیت کشور برابر با 75.1 میلیون نفر بوده و متوسط رشد سالانه‌ی جمعیت نیز با ادامه‌ی همان روند کاهشی به 1.3درصد رسیده است.(یعنی سالیانه فقط 1.3% به جمعیت کشور اضافه می گردد)  از سوی دیگر، با توجه به الگوهای جمعیتی کشور مان از نظر کاهش میزان موالید در مقایسه با اکثر کشورهایی که این مسیر را طی نموده‌اند در مدت بسیار کوتاهی (حدود ۲۰سال) توانسته تعداد کل فرزندان یا باروری کل را در کشور از حدود 6.5 فرزند به 1.7 فرزند برساند.

اولین و مهم‌ترین وظیفه‌ی همه ما، صیانت و اعتلای جامعه است و حفاظت جامعه منوط به بقای نسل است. حال اگر به منابع داخلی و بین‌المللی مراجعه شود به اطلاعاتی بر می‌خوریم که زمینه‌ساز نگرانی است.

یک شاخص شناخته شده‌ی زاد و ولد، نرخ باروری کلی است. در بیان ساده‌تر منظور از نرخ باروری کلی تعیین تعداد فرزندانی است که جانشین والدین شوند، اگر این شاخص در حد 2.1 بچه یا کمتر باشد به معنای کاهش تدریجی جمعیت است. با حفظ شرایط کنونی ما در یک دوره‌ی 40-30 ساله یعنی در سال 1420 رشد جمعیّت‌مان به صفر می‌رسد؛ یعنی حتّی اگر همین یک و هفت دهم هم باقی بماند، باز رشد جمعیّت کشور ما در سال 1420 به صفر می‌رسد.

سریع ترین میزان کاهش باروری کلی در جهان مربوط به ایران بوده و در طی سالهای 1980 – 1975 از 6.28 به 1.89 در سال 2010 – 2005 کاهش یافته است( یعنی به میزان  کاهش 4.39).

كاهش سطح باروري در ايران همة طبقات و گروه‌هاي اجتماعي را در بر گرفته است. اين كاهش به شهرها محدود نشده بلكه در روستاها نيز باروري به شدت كاهش يافته است.

به اعتقاد سازمان بهداشت جهانی و صاحب نظران، مردم(مردان و زنان) ثروت واقعی هر ملتی را تشکیل می دهند.برخی از دشمنان کشور از روند پیش روی جمعیت کشور خوشحال اند چرا که به نظرشان آمارهای جمعیتی و تغییر نسل در ایران نیاز به حمله به کشورمان را برطرف کرده و خود این موضوع (کاهش جمعیت) به اندازه کافی به زیرساختهای کشور آسیب خواهد زد.

ساختار کلی جمعیت کشور همانند یک پیکره کلی است که باید همه ی بخش های آن متعادل ، پویا و تجدید شونده باشند یعنی تناسب بین گروههای سنی کودک، نوجوان، جوان، میانسال و پیر در جامعه رعایت گردد.در شرایط پیش رو این وضعیت نامتعادل شده است.

در استان مازندران در سال 1345 ، میانگین سنی افراد 21 سال بوده  و در سال 1390به 32 سال رسیده است و پیش بینی می شود در سال 1479 به حدود 49 برسد. تعداد خانواده های تک نفره، دو نفره و 3 نفره نیز چند برابر شده است و تعداد افراد مجرد افزایش یافته است.

اگر چه مسئله فرزند آوری تحت تاثیر عوامل بسیار زیادی بوده و در یک روند طولانی مدت به حالت فعلی رسیده است عوامل زیادی باعث كاهش سريع ميزان باروري و رسيدن آن به 1.7  بچه براي هر مادر در ايران شده اند.

برخی عوامل موثر بر روند فعلی جمعیت کشور:

• کنترل وکاهش جمعیت که در ابتدای شروع برنامه امری بجا و شایسته بوده و به منظور حفظ سلامت مادر و کودک مطرح گردیده است ولی سیاست های برنامه در ادامه نیازمند بررسی و تعدیل است.(البته کنترل جمعیت و تنظیم خانواده 2 مقوله متفاوت هستند)
• تصویب برخی قوانین مشوق کاهش جمعیت و جریمه فرزند چهارم و بیشتر
• افزايش ميزان باسوادي زنان (از52% در سال 1365 به 80% در سال 1385 براي زنان)
• توسعه شهرنشيني (از 60% جمعیت شهرنشین در سال 1365 و 71% در سال 1385 )
• افزايش سن ازدواج (به ترتيب براي مردان و زنان 24 و 19.7 در سال 1365  و 26.7 و 23.4 درسال1390)
• توسعه اشتغال زنان (6.1 درصد در سال 1365 و 9.5 درصد در سال 1385)
• گرايش زنان به تحصيلات و آموزش عالي (4.7%درصد در سال 1365 و 20% درصد در سال 1385)(تعداد جمعيت با تحصيلات عالي نسبت به هر 1000 نفر (1189 نفر در سال 1365 و 6143 نفر در سال 1385 براي زنان)
• تغيير در كاركرد خانواده (گسترش نهادهاي دولتي و نيمه‌دولتي و غيرانتفاعي در عرصه رفاه اجتماعي كه برخي از كاركردهاي سابق خانواده را عهده‌دار شده‌اند)
• کاهش صله ارحام(کاهش روابط، حمایتها و روابط بین نسلی خانوادگی و برخی تغییرات فرهنگی )

چالش های پیش روی کشور با توجه به روند فعلی فرزندآوری:

كاهش سريع ميزان باروري و رسيدن آن به 1.7 بچه براي هر مادر در ايران(پایین تر از سطح جانشینی)  بدلیل چالش های ذیل و از طرفی تاثیر غیر قابل جبران آن بر سلامت خانواده و اجتماع از اولویت های سیاسی، اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی جامعه می باشد و همه ما باید با مداخلات هوشمندانه و مستمر در جهت رفع آن تلاش نماییم.

• چالش های آینده جمعیتی:

الف ) بحران میزان باوری و تجدید نسل ( در مقایسه با نرخ باروری با برخی کشورهای اروپایی و آمریکایی، هیچکدام از کشورها مانند ایران افت شدید جمعیتی را نداشته اند.)

 ب) كاهش حجم كل جمعيت ملي

ج) بحران كاهش نيروي در سن كار

د)بحران سالمندي جمعيت

ه)افزايش مهاجرتهاي بين المللي و تغييرات هويتي و فرهنگي

2- چالش‌هاي  اجتماعی– فرهنگي:
 الف) بحران ساختاري خانواده (مانند افزايش سن ازدواج، تمايل كمتر به تشكيل خانواده، افزايش ناسازگاري‌هاي زوجين( طلاق عاطفی، افزايش طلاق ، كاهش نرخ شيوع ازداوج(تغییر الگوی  ازدواج)، افزايش نرخ تجرد قطعي( فردگرایی)و تمايل كمتر براي داشتن فرزند( تک فرزندی)

ب) اختلال در حمايت هاي بين نسلي(افزایش تعداد افراد سالمند، کاهش افراد سنین میانی و جوانان و جمعیتهای بسیار سالمند که پشتوانه خانوادگی و حمایت کافی را نخواهند داشت)
ج) شكاف هاي نسلي در اثر بهم خوردن توازن جمعيت نسل ها
د) جمع شدن چترهاي حمايتي خانواده از سالمندان
ه) كاهش تدريجي سرمايه اجتماعي(ترویج روابط عاطفی فرد گرایانه، کاهش انسجام اجتماعی و ...)

3- چالش‌هاي سياسي – امنیتی

4-چالش‌هاي اقتصادی:(کاهش تقاضا برای امکانات مسکن، کالا و خدمات و کندی رشد اقتصادی)

علاوه بر این عوامل بسیار دیگری بر فرزندآوری موثر هستند که بخشی از آن عبارتند از :

وضعیت ازدواج  در جوانان ، ناباروری ، طلاق (عاطفي/ رسمي) ،  تحصيلات  ، مسايل اقتصادي  ، آينده نگري والدین ، اشتغال بانوان و ...  که برای حل مشکل باید برنامه ریزی مناسب برای رفع تمام مسائل داشت.

برای حل مسئله باید اقدامات زیر مدنظر قرار گیرد:

• ارتقاء پویایی، بالندگی و جوانی جمعیّت با افزایش نرخ باروری به بیش از سطح جانشینی
• رفع موانع ازدواج، تسهیل و ترویج تشکیل خانواده و افزایش فرزند، کاهش سن ازدواج و حمایت از زوج‌های جوان و توانمندسازی آنان در تأمین هزینه‌های زندگی و تربیت نسل صالح و کارآمد
• اختصاص تسهیلات مناسب برای مادران بویژه در دوره بارداری و شیردهی و پوشش بیمه‌ای هزینه‌های زایمان و درمان ناباروری مردان و زنان و تقویت نهادها و مؤسسات حمایتی ذیربط
• تحکیم بنیان و پایداری خانواده با اصلاح و تکمیل آموزش‌های عمومی درباره اصالت کانون خانواده و فرزند پروری و با تأکید بر آموزش‌ مهارت‌های زندگی و ارتباطی و ارائه خدمات مشاوره‌ای و توسعه و تقویت نظام تأمین اجتماعی، خدمات بهداشتی و درمانی و مراقبت‌های پزشکی در جهت سلامت باروری و فرزندآوری
• ترویج و نهادینه‌سازی سبک زندگی اسلامی- ایرانی و مقابله با ابعاد نامطلوب سبک زندگی غربی
• ارتقاء امید به زندگی، تأمین سلامت و تغذیه سالم جمعیّت و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، بویژه اعتیاد، سوانح، آلودگی‌های زیست محیطی و بیماری‌ها
• فرهنگ سازی برای احترام و تکریم سالمندان و ایجاد شرایط لازم برای تأمین سلامت و نگهداری آنان در خانواده
• توانمندسازی جمعیّت در سن کار با فرهنگ سازی و اصلاح، تقویت و سازگار کردن نظامات تربیتی و آموزش‌های عمومی، کارآفرینی، فنی ـ حرفه‌ای و تخصصی با نیازهای جامعه و استعدادها و علایق آنان در جهت ایجاد اشتغال مؤثر و مولّد که میتواند منجر به تشویق به ازدواج جوانان گردد.
• ارتقاي مشاوره هاي هنگام ازدواج و پس از ازدواج با تاكيد بر مهارت هاي زوجين و سلامت جنسي با رعايت چارچوب هاي مذهبي، فرهنگي و اجتماعي
• مشاوره براي کاهش میانگین فاصله زمانی بین ازدواج و فرزند اول(باید دقت کرد که سن باروری در یک خانم بین 15 تا 49 سالگی است، سن مناسب بارداری 18 تا 35 سال و بهترین سن برای باروری 20 تا 30 سالگی است و در صورت عدم توجه به این موارد شاید فرصت مادر شدن از زن برای همیشه از دست برود.
• مشاوره براي کاهش میانگین فاصله زمانی بین فرزندان
• پيشگيري از بارداری های پرخطر و سقط(افزایش موارد سقط به دلیل افزایش سن زن، افزایش سن همسر، افزایش فاصله زمانی پس از ازدواج، برنامه ریزی نشده بودن بارداری، نخواستن فرزند، برخی اعتقادات فرهنگی، دوره عقد طولانی و سقط در این دوره)
• تلاش همه در جهت کاهش طلاق که کاهش باروری را در پی خواهد داشت. به ازای هر یک مورد طلاق رسمی، دو مورد طلاق عاطفی در جامعه وجود دارد. در طلاق عاطفی زوجین اگرچه در زیر یک سقف زندگی می کنند، ولی فاقد هر گونه روابط صمیمی و فضای خوشایند برای زندگی مشترک هستند. در چنین فضایی، انتظار باروری و فرزندآوری نمی تواند قابل تحقق باشد.
• تحقيقات نشان مي دهد كه متوسط تعداد فرزند خانواده هاي داراي تحصيلات بالا نسبت به زوجين داراي تحصيلات پايين كمتر است. افزايش سطح تحصيلات سبب مي شود كه افراد به دليل نگراني از مشغولياتي كه احتمال مي دهند در طي زندگي مشترك براي آنها پيش آيد و با تحصيل تعارض داشته باشد، در گام اول ازدواج و سپس فرزندآوري خود را تا پايان دوره تحصيلات به تاخير اندازند. اين امر سبب كاهش يافتن دوران باروري در خانم ها مي شود. در حالی که باید افراد تحصیلکرده با افزایش سواد سلامتی خودشان در سنین مناسب و با رعایت فاصله مناسب به فرزند آوری اقدام کنند.

برای برون رفت از شرایط فعلی سهم وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی در این زمینه حداکثر و در بهترین شرایط بیشتر از 20 درصد نخواهد بود و مشارکت مردم جامعه، مسئولین و همه دست اندرکاران را می طلبد.

روز دوم محرم : متعلق به ورود کاروان حسینی به کربلا

بهداشت فردی و محیط مساجد و تکایا

در دین مقدس اسلام در مورد پاکیزگی و بهداشت مساجد بسیار سفارش شده است، چنانچه آیات شریفه قرآن کریم و احادیث و نیز روایات با تاکید بر این موضوع یاد کرده و مسلمانان را به مراعات پاکی و بهداشت در مساجد تشویق می کند.

وَ إِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثابَةً لِلنَّاسِ وَ أَمْناً وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْراهيمَ مُصَلًّي وَ عَهِدْنا إِلي‏ إِبْراهيمَ وَ إِسْماعيلَ أَنْ طَهِّرا بَيْتِيَ لِلطَّائِفينَ وَ الْعاکِفينَ وَ الرُّکَّعِ السُّجُودِ (سوره مبارکه بقره آیه 125)

يا بَني‏ آدَمَ خُذُوا زينَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ وَ ...(سوره مبارکه اعراف آیه 31)

امام حسن مجتبی (ع) : ان الله تعالی جمیل یحب الجمال فاتجمل لربی، و هو یقول: خذوا زینتکم عند کل مسجد فأحب ان ألبس اجود ثیابی. (الوسایل، ج 1، ابواب لباس المصلی، ب 54 - تفسیر عیاشی، ج 2، ص 14)

پیامبر اسلام(ص) می‌فرماید: «تنظفوا بکل ما استطعتم فان الله تعالی بنی الاسلام علی النظافه ولن یدخل الجنه الا کل نظیف»؛ (کنزالعمال، ح 26002) «به هر مقدار که می‌توانید نظافت را رعایت کنید؛ زیرا خداوند متعال اسلام را برپایه نظافت بنا نهاده است و هرگز کسی وارد بهشت نمی‌گردد؛ مگر این که پاکیزه باشد».

کلیه عبادتگاه ها بدلیل انتساب به خدا، باید پاکیزه و نمادی از تاکیدات اسلام بر رعایت بهداشت باشد.

بنابر این از هر مسلمان انتظار می رود جهت حفظ سلامت خود و سایر مسلمانان به توصیه های بهداشتی زیر توجه نموده و  برای اجرایی شدن آنها با متولیان تکایا و مساجد همکاری و مشارکت نماید:

 بهداشت صحن :

• سنگفرش نمودن صحن با مصالح ساختمانی مقاوم، ساده، زیبا، بدون درز و قابل شستشو
• جاروب کردن روزانه و تی کشیدن با مواد ضدعفونی کننده
• قراردادن ظرف زباله (درب دار) به همراه کیسه زباله در گوشه ای از صحن

 بهداشت فرش و ... :

• جاروب کردن روزانه و مستمر (استفاده از جاروبرقی)
• جلوگیری از آلودگی (رعایت بهداشت فردی و مواد غذایی و ...)
• شستشوی فرشهای مسجد حداقل سالی دو بار

 سرویس بهداشتی:

• کاشیکاری سرویس بهداشتی تا زیر سقف و همچنین تجهیز آن به سیفون، فلاش تانک و هواکش
• وجود سیستم لوله کشی صابون مایع در سرویس بهداشتی و دستشوییها
• حفظ نظافت سرویس بهداشتی و تمیز کردن آن با ریختن آب به مقدار کافی بعد از هر بار استفاده

 بهداشت آب آشامیدنی:

• استفاده از آب آشامیدنی کاملا بهداشتی و مورد تایید مقامات بهداشتی
• جهت آشامیدن آب، استفاده از آب سردکن هایی که آب را به بالا فوران می دهد
• استفاده از لیوانهای یکبار مصرف در آشامیدن آب و عدم استفاده از لیوان مشترک

  بهداشت فردی:

• تهیه کارت سلامت جهت کارکنان آبدارخانه و تمام کسانی که با توزیع آب و چای و هرنوع مواد غذایی سر و کار دارند.
• پوشیدن روپوش به رنگ روشن و رعایت کامل بهداشت فردی
• تهیه حوله اختصاصی جهت هر یک از کارکنان آبدارخانه و ...
• استفاده از روپوش، دستکش و همچنین ماسک مخصوص جهت کارکنان قسمت کفشداری
• خودداری از استعمال دخانیات در اماکن عمومی از جمله مساجد و تکایا
• در مراسم های مذهبی در مساجد در حین سرفه و عطسه از دستمال تمیز استفاده نموده و بطور مرتب دستها را با آب و صابون بشوئید
• اگر دچار بیماری شدید که احتمال سرایت به دیگران وجود دارد حتی المقدورتاپایان دوره سرایت بیماری از حضوردر مراسم مذهبی که ازدحام جمعیت است پرهیز نموده و در غیر این صورت رعایت فاصله لازم ، استفاده از ماسک دولایه برای پوشاندن دهان وبینی و عدم روبوسی و دست دادن و شستشوی مرتب دستها با آب و صابون رعایت گردد.

زباله:

• قرار دادن زباله دان درب دار پلاستیکی یا فلزی ضدزنگ قابل شستشو در حیاط تکایا و مساجد و تخلیه زباله ها بصورت روزانه
• خودداری از ریختن زباله و مواد زائد در داخل مسجد و محوطه

نصب توری:

جلوگیری از ورود حشرات و جوندگان به داخل مسجد با نصب توری و  اصلاح درز و شکستگی احتمالی درب ها و پنجره ها

 بهداشت هوا :

• در صورت استفاده از وسایل گرما زا در مساجد از وضعیت ایمنی خروجی دود این وسایل اطمینان حاصل کنید
• از مصرف دخانیات و قلیان به علت ایجاد دودهای دست دوم وسوم علاوه بر دود دست اول ، در فضای عمومی و سربسته مساجد خودداری به عمل آورید( علاوه بر آسیب به فرد مصرف کننده اطرافیان نیز آسیب خواهند دید)

نکاتی درباره مضرات دخانیات :

سالانه در دنیا 6 میلیون نفر بر اثر مصرف دخانیات فوت می‌کنند که از هر 4 نفر 3 نفر مرد هستند و نکته قابل تأمل اینکه از این تعداد، 600 هزار نفر سیگاری نبوده و دود سیگار را تحمل می‌‌کنند. درگذشته به‌ازای هر 9 مرد یک زن سیگاری بود اما در حال حاضر به‌ازای هر 6 مرد یک زن دخانیات مصرف می‌کند. در هر 5 ثانیه یک نفر بر اثر مصرف سیگار در دنیا فوت می‌کند. مصرف دخانیات و قلیان از عوامل خطراثبات شده ابتلا به سکته قلبی ، بیماری فشار خون ، بیماریهای تنفسی ، برخی از سرطانها و .... می باشد.

از زمانی‌که مصرف دخانیات در کشورها کاهش یافت، محصولات دخانی فریبنده هدفشان را به سمت جمعیت جوان تغییر داده‌‌اند.امروزه در ایران قلیان ، شایع‌ترین محصول دخانی در بین نوجوانان ایرانی محسوب می‌شود، درحال حاضر خطر مصرف قلیان جامعه ما را تهدید می‌کند و طبق آمارها ، 90 درصد کسانی که مصرف ‌کننده دخانیات هستند، از کمتر از 18 سالگی و 99 درصد از کمتر از 26 سالگی شروع به مصرف کرده‌‌اند.

متاسفانه افزایش مصرف قلیان در میان جوانان نگرانی‌های زیادی به‌وجود آورده است و برخی  جوانان به‌عنوان مشتریان ثابت در قهوه‌خانه‌ها و سفره‌خانه‌های سنتی حضور دارند.همچنین مصرف قلیان در میان زنان نیز مشاهده می‌شود که بسیار نگران‌کننده است و باید در این باره تمهیداتی اندیشیده شود.

*پیام : اگر مصرف کننده سیگار یا قلیان هستید بیائید همین امروز برای ترک سیگار اقدام نمائیم چون فردا دیر است ....