تهیه و تنظیم : دکتر حدیث گردکلی/مدیر شبکه بهداشت و درمان شهرستانهای چالوس و کلاردشت           

 

20 تیر روز جهانی و هفته جمعیت گرامی باد .

1-موضوع: بهداشت باروری در جوانان

«مناسبت های مرتبط با سلامت» فرصت مناسبی را جهت حساس سازی جامعه پیرامون موضوعات مرتبط در هر سال فراهم می آورد.لذا ضمن تبریک مناسبت  20 تیر روز جهانی و هفته جمعیت به دست اندر کارن برنامه  و جوانان در سنین باروری از این فرصت استفاده کرده و مطالبی با عنوان بهداشت باروری در جوانان را که یکی از اهرم های فعال برای پویایی جامعه و فرزندآوری میباشند رو انتخاب نمودم. امید است با بهره مندی از آن در جهت سلامت باروری جوانان گامی موثر برداریم .

 بهداشت باروري در جوانان:

30درصد جوان‌های 20 تا 35 سال ازدواج نكرده اند.
ميانگين سن ازدواج 27 سالگي است .
ازدواج از سال 70 تا 76 سیر صعودی گرفت و در سال 76 به رقم 550 هزار ازدواج رسیدیم در سال 89 به 891 هزار ازدواج رسیدیم. این رقم در سالهای بعدی افت کرد یعنی در سال 90 حدود 872 هزار و سال 91 حدود 822 هزار ازدواج داشتیم..

میانگین سن ازدواج پسران از 24 سالگی و دختران از 18 سالگی در سال 75 به ترتیب به 27 و 23 سالگی رسیده است. در حالی که طبق آمار دیگری، میانگین سن ازدواج در پسران 33 و در دختران 28 سال می باشد

 

 

2-رویکرد های افزایش نرخ باروری و جمعیت

 

 

20  تیر روز جهانی جمعیت

 

رویکرد های افزایش نرخ باروری کلی متناسب با اهداف سلامت :

       }      اطلاعات حاصل از سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1390، میزان باروری کلی در کشور به کمتر از 1/2 فرزند به ازای هر زن ( حد جایگزینی ) کاهش یافته است .

       }      براساس مطالعات جمعیت شناسی و دیدگاه های جمعیت شناسان، در صورت تداوم  روند فعلی باروری، رشد جمعیت کشور در حدود سال 1415 تا 1420 صفر خواهد شد و در صورت ادامه روند، رشد جمعیت به سوی منفی شدن ادامه خواهد یافت .

 

رویکرد افزایش نرخ باروری کلی به عنوان یکی از اولویت های برنامه ریزی، با جلب همکاری دستگاه های  منطقه‌ای، مطرح می‌باشد .

             }            در این برنامه ریزی ها، توجه به دو اصل کمیت مطلوب و کیفیت مطلوب جمعیت باید همواره مد نظر قرار گیرد.

       }      این امر در بیانات مقام معظم رهبری نیز کاملاً مشهود است : جمعیت جوان و با نشاط و تحصیلکرده و با سواد کشور، امروز یکی از عامل های مهم پیشرفت است . در این سیاست تحدید نسل حتما بایستی تجدید نظر شود . کار درستی باید انجام بگیرد.

       }      همچنین بنا به تاکید رهبر معظم انقلاب مبنی بر این که، « اگر مسایل کنترلی حذف شود و کار فرهنگی انجام گیرد مشکل حل خواهد شد»، مسایل فرهنگی از عوامل مهم کاهش فرزندآوری بوده و بنابراین باید در این زمینه نسبت به مسایل و ابعاد فرهنگی توجه ویژه داشت.

  پیشنهادهایي برای برنامه ریزی در راستای افزایش باروری :

Ø     فرهنگ سازی و افزایش دانش جامعه درباره سیاست‌های جمعیتی، جمعیت مطلوب، خانواده و فرزندآوری سالم و صالح

• فرهنگ سازی و ارتقای دانش در سطوح آموزشی دبستان تا دبیرستان
• فرهنگ سازی و ارتقای دانش در سطح دانشگاه(تغییر عنوان درس تنظیم خانواده به تحکیم و تعالی خانواده یا خانواده متعالی )
• فرهنگ سازی و ارتقای دانش در سطح جامعه(فرهنگ سازی رسانه های عمومی و دستگاه های ناظر بر آن مانند صدا و سیما و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی )

 

Ø     تامین مطلوب ترین کیفیت خدمت برای داشتن انسان سالم:

1. آماده سازی افراد برای ازدواج:

             تامین مهارت های لازم برای انتخاب همسر ( که باید دوره دانشجویی و یادر  دوره های متناسب دیگر پیش از ازدواج به آن پرداخته شده باشد)

             تامین مهارت های برقراری ارتباطات عاطفی، فرهنگی ، زناشویی در خانواده

2. تامین خدمات پس از ازدواج: حفظکیان خانواده پس از تشکیل آن از مهم ترین وظایف و مسوولیت های زوج و جامعه است . لزوم پرداختن ویژه به این امر برای کاهش آمار طلاق از ضرورت ها به شمار می آید. نگاه ویژه به خدمات پس از ازدواج که خدمات سلامت ( با همه ابعاد آن ) از مهم ترین بخش های آن است، از جایگاهی مهم برخوردار خواهد بود.
3. تامین خدمات آماده سازی برای بارداری :تصمیم گیری برای بارداری و آماده ساختن زوج برای آن یکی از مهم ترین خدماتی است که باید مد نظر قرار گرفته و تامین گردد. هرگونه بارداری بدون آمادگی یک بارداری بدون برنامه بوده و می تواند پیامد بارداری‌های برنامه ریزی نشده و ناخواسته را به دنبال داشته باشد. این خدمات ترکیبی از خدمات مشاوره ای برای آماده سازی روانی و ذهنی و خدمات بالینی ( سوابق سلامت، معاینات بالینی و بررسی های آزمایشگاهی ) بوده که در راستای آن فرآیند آماده سازی زوج برای بارداری برنامه ریزی شده صورت خواهد گرفت.
4. تامین خدمات مراقبت های دوران بارداری
5. تامین خدمات زایمان ایمن (زایمان ایمن)
6. تامین خدمات پس از زایمان
7. آماده سازی برای تربیت و پرورش فرزند
8. فاصله گذاری ایمن و مطلوب بین بارداری ها:ایده آل ترین فاصله تا بارداری بعدی 5-3 سال میباشد(مرگ مادر و کودک در صورت عدم رعایت فاصله تعریف شده افزایش میابد)، تامین مناسب ترین و با کیفیت ترین روش های فاصله گذاری با تنوع زیاد که گیرنده خدمت را در انتخاب آزاد بگذارد
9. مراقبت از نوزاد
10. مراقبت های دوران کودکی

آموزش ها و فرهنگ سازی لازم برای مشارکت مردان در امر سلامت خانواده و باروری

• ازدواج و باروری:
• ازدواج مقدمه تشکیل خانواده است. باروری و فرزندآوری نیز محصول ازدواج و تشکیل خانواده است . بنابراین با افزایش میزان ازدواج و نرخ باروری می توان رابطه ای معقول متصور شد
• سن ازدواج و باروری :
• سنین 35-18 سالگی، سنین مناسب برای باروری بوده و سنین 30-20 سالگی بهترین سن برای باروری است . براساس اطلاعات حاصل از سرشماری سال 1390، متوسط سن ازدواج برای خانم ها 23.8 سال بوده است
• اشتغال بانوان و فرزند آوری :

آمار اشتغال خانم ها در کشور رو به افزایش است. هر عاملی که بتواند باعث کاهش دغدغه های مادران نسبت به مسوولیت های دوگانه آنان از نظر مادری و اشتغال همزمان گردد، می تواند بر تصمیم گیری زنان و خانواده ها نسبت به فرزندآوری تاثیرات مهمی را ایفا نماید. عواملی مانند افزایش دوران مرخصی دوران بارداری و پس از زایمان، برخورداری همسران ( پدران ) از مرخصی فرزندآوری، فراهمی مکان‌هایی برای نگهداری کودکان در کنار محل کار، قابل قبول بودن هزینه های مهد کودک ها در مقایسه با درآمد خانوار و ... می توانند دغدغه های زوجین را نسبت به فرزندآوری کاهش داده و آنها را برای داشتن فرزندان بعدی ترغیب نمایند.

 

ناباروری و فرزند آوری

o       سیر فزاینده ناباروری و متمرکز بودن خدمات به طور عمده در شهرهای بزرگ کشور

o       وجود حدود سه میلیون زوج دارای مشکلات ناباروری می تواند نشان دهنده اهمیت این موضوع در جامعه باشد

o       باتوجه به هزینه بر بودن ایجاد مراکز خدمات باروری برای متولیان این امر ( خصوصی و دولتی) و نیز هزینه بر بودن خدمات برای گیرندگان خدمت، پشتیبانی هرچه بیشتر دولت برای در اختیار گذاردن تسهیلات ایجاد اینگونه مراکز و پوشش بیمه ای خدمات درمان ناباروری توسط همه سازمان های بیمه گذار و نیز بیمه های تکمیلی می تواند در حل این مشکل تاثیر بسزایی داشته باشد.

طلاق ( عاطفی/ رسمی ) و باروری

• عوامل متعدد مرتبط با کاهش تحکیم خانواده از جمله مشکلات اقتصادی، اعتیاد، فقدان مهارت های لازم برای زندگی زناشویی (مهارت های ارتباطی، عاطفی، زناشویی) موجب از هم پاشیدن زودرس کانون گرم خانواده، طلاق های عاطفی و رسمی و نهایتاً عدم افزایش باروری می گردد. مسلما این امر مدت فرزند آوری را نیز کاهش می دهد.
• آموزش مهارت‌های زندگی متناسب با سن، تاسیس مراکز مشاوره قبل از ازدواج، تقویت مراکز آموزشی هنگام ازدواج و ایجاد مراکز مشاوره و خدمات پس از ازدواج، در افزایش تحکیم خانواده و رفع مشکلات و معضلات اجتماعی و افزایش تمایل به فرزندآوری‌موثر‌است.

 

تحصیلات و فرزندآوری

• تحقیقات نشان می‌دهد که متوسط تعداد فرزند خانواده‌های دارای تحصیلات بالا نسبت به زوجین دارای تحصیلات پایین کمتر است.
• افزایش سطح تحصیلات سبب می شود که افراد به دلیل نگرانی از مشغولیاتی که احتمال می دهند در طی زندگی مشترک برای آنها پیش آید و با تحصیل تعارض داشته باشد، در گام اول ازدواج و سپس فرزندآوری خود را تا پایان دوره تحصیلات به تاخیر اندازند . این امر سبب کاهش یافتن دوران باروری در خانم ها می شود.
• مساله دوم این است که با افزایش سطح تحصیلات، سواد سلامتی مردم نیز افزایش می یابد و اطلاعات مناسبی در ارتباط با سلامت باروری و فرزندآوری کسب می کنند.
• این امر باعث می شود که زوجین در سنین مناسب و با رعایت فاصله زمانی مناسب بین بارداری ها اقدام به فرزندآوری کنند.

مسایل اقتصادی و فرزندآوری

       }فرهنگ و اعتقادات مذهبی جامعه ایران، جوانان را در صورت بهره مندی از برخورداری ای از حداقل های مورد نیاز برای تشکیل خانواده نظیر شغل، درآمد مکفی، مسکن و ... به سمت ازدواج و تشکیل خانواده سوق می دهد. براین اساس، با تامین موارد فوق الذکر بستر مناسب برای کاهش متوسط سن ازدواج و افزایش دوره سنی مناسب بارداری و فرزندآوری فراهم می گردد. در حال حاضر متوسط سن ازدواج برای  آقایان 27 سال و برای خانم ها 24 سال می باشد.

             }با توجه به این که بارداری زیر 18 سال و بالای 35 سال برای مادر و نوزاد پرخطر محسوب می شود ( که با مستندات فراوان و آمارهای جمهوری اسلامی ایران نیز همخوانی دارد ) ، میانگین دوره مناسب برای بارداری و فرزندآوری در حال حاضر 12 سال است که با کاهش متوسط سن ازدواج این دوره افزایش خواهد یافت

آینده نگری و فرزند آوری

• وجود پاره ای از نابسامانی اجتماعی منجر به نگرانی خانواده ها برای آینده فرزندان می گردد. بدیهی است مسایلی مانند اعتیاد، ترویج رفتارهای غیر فرهنگی و پرخطر سبب اضطراب خانواده ها برای آینده فرزندان بوده و والدین را بیش از مشکلات رفاهی با دغدغه مواجه می سازد .
• حل این مشکلات ، چند وجهی بوده و همکاری همه دستگاه های برنامه ریز و اجرایی کشور را طلب می کند.

 

معایب تک‌فرزند بودن

   یكی از معایب تك فرزند بودن، تأثیر آن بر مراحل رشد كودك است. این كودكان كسی را ندارند تا با او رقابت یا بازی و دعوا كنند. آنها دوست و همدمی در منزل ندارند بنابراین برخی از احساسات را تجربه نمی‌كنند و فرصتی برای كنترل و مدیریت آنها نخواهند داشت. اگر والدین، مراقبتی افراطی از تك فرزند خود به عمل آورند و او را به فردی ضعیف و كم تحمل تبدیل كنند، فرزندشان از دیگران نیز انتظار خواهد داشت با او چنین رفتاری داشته باشند كه این موضوع ناتوانی او را شدت خواهد بخشید.

   اگر والدین اجازه ندهند فرزندشان با احساسات سخت و ناراحت كننده رو به رو شود یا امكان آشكار كردن این نوع احساسات را برای او فراهم نكنند، تحمل وی را برابر این نوع احساسات کم خواهد شد.

   تمایل والدین به حمایت از تنها فرزندشان، مانع از آن می‌شود كه او عواقب اشتباهات خود را بیازماید و مسوولیت عمل خود را بپذیرد. آنها هیچ گاه در مقام انتقاد از فرزندشان بر نمی‌آیند، با او مخالفت نمی‌كنند و همواره تسلیم خواسته‌های او می‌شوند تا از این طریق مانع ناراحت شدن او شوند. فرزند را با روحیه حساس و ضعیف تربیت می‌كنند. هرچه حمایت آنها از تنها فرزندشان بیشتر شود، قدرت و تحمل وی در رویارویی با مشكلات كاهش می‌یابد و از این رو بسیار شكننده و آسیب‌پذیر می‌شود. در چنین روابط حساس و پر اضطرابی است كه تك فرزند از آزمودن احساساتی كه در روابط بین خواهر و برادر شكل می‌گیرد، محروم می‌ماند. در خانواده‌های تك فرزند، والدین و فرزندان هر دو احساس می‌كنند نیاز شدیدی به یكدیگر دارند. پس ناگزیر به مراعات یكدیگر هستند.

   متاسفانه ‌ساختار اجتماعی و فرهنگی خانواده‌ها در عصر حاضر به گونه‌ای است که آمادگی لازم در کودکان برای ‌برقراری ارتباط با محیط‌هایی خارج از منزل به وجود نمی‌آید و کودکان با اکثر محیط‌های اجتماعی بیگانه و ناآشنا ‌بوده و در برقراری ارتباط جدید احساس ضعف می‌کنند. این مساله می‌تواند مشکلاتی مانند استرس و نگرانی در کودک، امتناع از رفتن به مدرسه و یا فرار ‌از مدرسه و نیز مجبور کردن والدین برای ماندن در کنار او و در محیط مدرسه را در پی داشته باشد.

   برخورد بزرگانه با كودك سبب می‌شود جلوی بچگی كردن او گرفته شود. وابستگی شدید والدین به تک فرزند (این وابستگی سبب اضطراب تک فرزند می شود و همیشه نگران است که اگر صدمه ای به او برسد، والدین دچار لطمة روحی شدید خواهند شد)، حساسیت فراوان والدین دربارة رفتار وگفتار تک فرزند که او را به رفتار و گفتاری نامطلوب می کشد (در اصطلاح لوس شدن)، ارتباط کمتر با همسالان و به جهت نبودن برادر و خواهری در منزل از ایجاد ارتباط با همسالان خجالت می کشد. زندگی ماشینی باعث شده تا برخی زوج‌ها به داشتن تنها یك فرزند در زندگی خود بسنده كنند

مشکلات تک فرزندي:

- تاثیر بر مراحل رشد

   یکی از معایب تک فرزند بودن، تأثیر آن بر مراحل رشد کودک است. این کودکان کسی را ندارند تا با او رقابت یا بازی و دعوا کنند. آنها دوست و همدمی در منزل ندارند، بنابراین برخی از احساسات را تجربه نمی کنند و فرصتی برای کنترل و مدیریت آنها نخواهند داشت.

   بلوغ روحی و روانی، پدیده ای کاملاً ارثی نیست بلکه اکتسابی است. این بلوغ مواردی همچون شناخت خود، میزان واقع بینی و انتخاب مؤثر را شامل می شود و به راحتی به دست نمی آید، بلکه به تجربه هایی سخت و طاقت فرسا نیاز دارد

- ضعف دربرقراری ارتباط با دیگران

   پديده تک فرزندي به دنبال خود مشکلات خاصي را دارد که اين مشکلات ضمن آن که متوجه کليت جامعه است متوجه خانواده و خود فرزند نيز هست. اگر کودک تک فرزند باشد احتمال اجتماعي شدن و توانايي وي براي تعامل با ديگران کمتر مي‌شود اما هنگامي که با ديگر فرزندان رشد کند بستر اجتماعي شدن برايش افزايش مي‌يابد. البته شرايط اجتماعي شدن به شرطي است که بين فرزندان اختلاف سني زيادي وجود نداشته باشد تا تعامل و ارتباط لازم ميانشان برقرار شود. کودک در صورت رشد با ديگر فرزندان امکان رشد اجتماعي، هيجاني و ارتباطي را خواهد داشت

- احساس ترس واضطراب درکودک  

  در خانواده هاي تك فرزند گاهي اوقات كودك احساس مي كند زير ذره بين والدين قرار دارد و كوچك ترين رفتار او از نظر پنهان نمي‌ماند. اين حس به جهت اين كه كودك در مي يابد مورد توجه است و احساس تنهايي نمي كند، ارزشمند است اما جنبه منفي آن زماني است كه او خود را در محاصره مي بيند و در مي يابد كوچك ترين خطاي وي از نظر والدينش پنهان نمي ماند. والدين تك فرزند مسووليت خود را در قبال فرزندشان بسيار جدي تلقي مي كنند و دقت و حساسيت زيادي نشان مي دهند و اين امر باعث مي شود گاه كودكاني كه تنها فرزند خانواده هستند احساس اضطراب والدين خود را درك كنند و در چنين وضعيتي ترس و اضطراب والدين به آنها نيز سرايت كند

- پیدایش احساس خودبيني و تمايل به تنهايي

  توجه افراطي والدين به تك فرزندشان، حس خودبيني را در او به وجود مي آورد و علاقه افراطي آنها فرزندشان را از خود راضي بار مي‌آورد. اين گونه رفتارها گرايش كودك به تنهايي را افزايش مي دهد كه اين امر خود موجب پيامدهاي ذيل مي شود.

- خودبيني كودك باعث مي شود او همواره اظهار وجود كند. اين كودكان احساس مي كنند داراي توانايي ها و ارزش هايي هستند كه بايد آنها را به ديگران نشان دهند.

- خودبيني باعث مي شود كودك توجه خود را تنها به فعاليت هاي مورد علاقه اش معطوف سازد.
- خودبيني كودك موجب مي شود وي به دوستان خود وابسته نباشد و بيشتر از تنها بودن لذت ببرد. خودبين بودن زماني مشكل آفرين و زيان آور مي شود كه تك فرزند به طور افراطي خودستايي كند و والدين نيز براي اجتناب از مايوس كردن فرزندشان به او اجازه دهند به اين رشد ناسالم ادامه دهد و زماني كه خودبيني تك فرزند با بي توجهي به مشكلات ديگران همراه باشد، اين گرايش وي به خودخواهي تبديل مي شود. والدين نيز در اين ميان بي تقصير نيستند. آنان از طريق واكنش هايي چون فدا كردن منافع خود، تسليم شدن، عقب‌نشيني كردن، مخالفت نكردن و اجتناب از درگيري به نوعي ميل به خودخواهي را در فرزندشان تقويت مي كنند. اين كودكان چنين خصلت هاي ناپسندي را پرورش داده و پس از بلوغ در محل كار و روابط دوستانه خود مشكل آفرين مي شوند.

 - احساس ناکامی ازعدم تحقق آرزوهای بلندپروازانه

   داشتن آرزوهاي بزرگ همواره دام هايي بر سر راه والدين و كودكان تك فرزند مي گسترد، چرا كه اصولاً والدين اين كودكان سعي دارند آرزوهاي دست نيافته خود را در زندگي فرزندشان تحقق بخشند و محروميت هايي را كه داشته اند، از طريق فرزندشان جبران كنند. در مقابل تك فرزندان نيز سعي مي كنند به آرزوهايي كه والدين شان به آن دست نيافته اند، برسند و هر كاري را بي عيب و نقص انجام دهند و كوچك ترين نقيصه را در اين راه، نوعي شكست براي خود تلقي مي كنند.

  - ناسازگاري اجتماعي

   يكي از مهم ترين اثرات تعريف و تمجيد زياد والدين از تنها فرزندشان، القاي اين تصور به كودك است كه او واجد خصوصياتي منحصر به فرد است. همان طور كه توجه مثبت والدين، اعتماد به نفس فرزندشان را تقويت مي كند، تعريف و تمجيد نيز نوع تحليلي كه كودك از خود دارد را تعيين خواهد كرد. در واقع عباراتي چون «فوق العاده هستي،» و «تو قادر به انجام هر كاري هستي،» از طرف والدين باعث مي شود كودك خود را فراتر از ديگران بداند. معمولا بچه‌های تک فرزند ارتباط زیادی با بیرون ندارند. این فرزندان نسبت به دیگر بچه پر توقع و حساس هستند. بچه‌هایی که در خانواده‌های پرجمعیت زندگی می‌کنند تلاش بیشتری برای اثبات خود دارند در حالی که، تک فرزندان آنقدر مورد توجه هستند که تلاشی برای اثبات خود نمی‌کنند. این بچه‌ها معمولا در اجتماع و در محیط مدرسه منتطرند تا دیگران برای برقراری ارتباطپیش قدم شوند در حقیقت، آنها هیچ گاه شروع کننده یک ارتباط نیستند.

- تاثیربر هوش اجتماعی

   تنهایی درارتباط برقرار کردن، صحبت کردن و تبادل اطلاعات و خلاقیت افراد موثر است.  

- کاهش شادی وفعالیت درجامعه

   وقتی تعداد انسان‌ها کمتر شود نیروی مولد با کاهش رو به رو می‌شود و شاهد کاهش شادی و فعالیت جامعه هستیم. این که جوان در جامعه کم شود آسیب پذیری در جامعه افزایش می یابد. سازگاری در این جامعه کاهش می یابد و سطح توقع افراد بالا می رود؛ این وضعیت برای جامعه فاجعه بار است .

- ورود زودهنگام به دوران بزرگسالی

   فرزند در دوره اولیه كودكی بیشتر نیازمند حضور والدین خود است.ولی در دومین دوره كودكی اش نقش همسالان بارزتر می‌شود و مهارتهای زیادی را از همسالانش میآموزد. وجود خواهر یا برادر بزرگتر نیز می‌تواند مهارتهای لازم برای اجتماعی شدن او را فراهم كند. حال اگر فرزند تك باشد و به دلیل تربیت سختگیرانه والدین اجازه ارتباط با همسالان خود را نداشته باشد. مجبور است در كنار بزرگسالان پرورش یابد. در نتیجه او تجربه هایي از كودكی و نوجوانی خود ندارد و با بازیها، كارها و نقشهای این گروه سنی آشنا نیست و یك دفعه پرشی به دوران مسئولیت پذیری بزرگسالان خواهد داشت.

 

 

 

 3-  ناباروری  و پیشگیری از آن :

به عدم بارداری پس از یک سال تماس جنسی منظم و بدون پیشگیری از بارداری، ناباروری می گویند. 

                 یعنی  ابتلای تقریبا 15 درصد از زوج ها  به ناباروری

علل ناباروری:

 40% ناشی از عوامل مرتبط با زنان نظیر بسته بودن لوله‌ها یا نداشتن تخمک گذاری

 40% ناشی از عوامل مردانه نظیر کاهش تعداد یا حرکت اسپرم

  15 تا 20 درصد موارد علت نامشخص

سن	لکل
سیگار	تعداد تخمک های موجود در تخمدان
فشار روحی	بیماریها و شرایط زمینه ای
وزن	عوامل خارج از کنترل انسان
ورزش سنگین

 

 

 

 

 

 

 

 3 عوامل موثر بر باروری زوجین :

سیگار                 

مدت زمان لازم برای باردار شدن : دو برابر یک خانم غیرسیگاری

- افزایش احتمال سقط خود بخودی،

- زایمان زودرس،

- تاخیر رشد داخل رحمی جنین،

- مشکلات سلامت شیرخواران،

- افزایش سندرم مرگ ناگهانی شیرخواران

سیگار اثرات منفی زیادی بر سلامت باروری دارد.

 

تاثیر مواد شیمیایی موجود در تنباکو روی باروری زن و مرد:

 - کاهش اسپرم

-کاهش حرکت و کیفیت اسپرم

- کاهش تعداد و کیفیت تخمک

- کاهش خون رسانی به رحم و تخمدان ها

- افزایش خطر بیماری های لوله های رحمی و بارداری خارج رحم

- افزایش میزان سقط خودبخودی

- سیگار کاهش شانس موفقیت درمان های ناباروری

بررسی‌ها نشان داده است ترک سیگار حداقل دو ماه قبل از لقاح خارج رحمی (IVF) ، احتمال موفقیت آن را افزایش می‌دهد.

وزن و باروری :

وزن خیلی زیاد یا وزن خیلی کم: نامنظم بودن تخمک گذاری و یا عدم تخمک گذاری

افزایش وزن 2/5 تا 5 کیلوگرم در خانم‌های با وزن خیلی کم و دارای مشکل تخمک گذاری ممکن است منجر به تخمک گذاری طبیعی شود.

چاقی باعث :

-سیکل های نامنظم قاعدگی

-افزایش احتمال ناباروری

–افزایش خطر جراحی های ناباروری

-افزایش سقط خودبخودی

-کاهش موفقیت درمان ناباروری

-افزایش خطر عوارض بارداری شامل دیابت، افزایش فشارخون ، افزایش وزن زیاد کودک

- کاهش متعادل 5 تا10% وزن بدن : بهبود در میزان تخمک گذاری و بارداری

کلید کاهش وزن:

 داشتن یک رژیم متعادل و سالم ، افزایش فعالیت فیزیکی و ورزش

کاهش وزن در خانم‌های چاق از مهم‌ترین عوامل دستیابی به باروری

تغذیه:

برای بارداری نیاز به رژیم غذایی خاصی نیست.

-تامین انواع ویتامین‌ها، مواد معدنی و دیگر مواد مغذی مورد نیاز بدن با رژیم غذایی متعادل

-افزایش کیفیت اسپرم با مصرف مکمل‌ها و ویتامین‌هایی مانند ویتامین c ، ویتامین E ، سلینوم، روی، اسید فولیک و کلسیم

-افزایش مصرف غذاهای دریایی

-کاهش مصرف کافئین (باعث کاهش جذب آهن و کلسیم و افزایش خطر سقط خودبخودی)

ورزش:

ورزش نقش مهمی در سلامت عمومی دارد.

تاثیرات :

- احساس خوب و نشاط

- خواب راحت

- افزایش سوخت ساز

- کنترل وزن

- کاهش بیماری مزمن مانند حملات قلبی، سکته مغزی، دیابت و برخی سرطانها

- افزایش باروری با 30-20 دقیقه ورزش چهار جلسه در هفته (تعادل وزن)

- پرهیز از ورزش های خیلی شدید و بدن سازی (تداخل در فرآیند تخمک گذاری و تولید اسپرم)

 روزانه 30 دقیقه پیاده روی تند برای بهره مندی از تمام فواید ورزش کافی است.

مواد محرک و مکمل‌ها :

مواد محرک مانند ماری جوانا و کوکایین : تاثیر منفی بر باروری زنان و مردان

برخی از مکمل‌های بدنسازی : تاثیر منفی روی تولید اسپرم سالم بدلیل وجود هورمون‌های مردانه و همچنین تاثیر روی هورمون زنانه

تاثیر منفی در تولید و کیفیت اسپرم با :

  - استفاده از استروئید یا تستوسترون در بدن سازی؛

  - قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی؛

  - قرار گرفتن در معرض مواد آلاینده؛

  - قرار گرفتن در معرض دمای بالا

باروری مردان :

نشستن طولانی مدت بعلت عدم برقراری جریان هوا سبب گرم شدن بیضه ها و آسیب به بافت بیضه می‌شود مانند رانندگی طولانی مدت

تاثیر منفی برخی از داروها در تولید اسپرم مانند داروهای استروئیدها، داروهای زخم معده ، داروهای بیماری قلب و آنتی بیوتیک‌ها

لازم است آقایان در سنین باروری پیش از مصرف خودسرانه هر دارویی با پزشک مشورت کنند.

برخی از مواد نظیر ژل‌های تولید شده از مواد نفتی، وازلین و رنگ شیمیایی حاوی سرب ... برای اسپرم سمی هستند و توصیه می‌شود تا حد امکان از تماس با آن پرهیز گردد.

 حمام داغ طولانی مدت، سونا، وان داغ، استفاده از لپ تاپ و لباس زیر تنگ ممکن است تولید اسپرم سالم را  با مشکل مواجه سازد.

استرس :                   

ناباروری سبب ایجاد استرس می‌شود. فشار روحی ناباروری تقریبا معادل ابتلا به سرطان یا مرگ یکی از نزدیکان در نظر گرفته شده است. 

صبحت با دوستان و یا زوجینی که ناباروری را تجربه کرده‌اند به دلیل این که ممکن است احساس مشابه یکدیگر داشته باشند مفید است.

بین زنان و مردان از نظر تجربه و نوع برخورد با استرس ناشی از ناباروری اختلاف وجود دارد. زنان بیشتر استرس خود را بیان می‌نمایند ولی مردان تمایل دارند که خود را مشغول نموده و احساسات خود را پنهان کنند.

دیده شده است که مدیریت استرس و استفاده از روش‌های تمدد اعصاب نتایج درمان ناباروری را بهبود می‌بخشد. باید به خاطر داشت نمی‌توان همه فشارهای روحی را حذف نمود، اما می‌توان زمانی را برای آرامش اعصاب اختصاص داد.

 

آلودگی محیطی و ناباروری  :

 

 سیگار ، گازوئیل، بخار ناشی از رنگها و اگزوز اتومبیل جزو مواد آلوده کننده هستند. با توجه به تاثیر این مواد روی رشد و تکامل جنین، توصیه می‌گردد خانمهای باردار تا حد امکان از آنها پرهیز نمایند.

 خانمهای که هنوز باردار نشدند هم تحت تاثیر آلودگی محیطی قرار می‌گیرند.

دود سیگار زمان انتظار برای باردار شدن را افزایش داده و همچنین باعث افزایش جهش سلول تخم می‌شود.

فلزات سنگین موجود در دود اگزوز وسایل نقلیه سبب افزایش موادی در خون می‌شود که کیفیت اسپرم را کاهش می‌دهد.

سفید کننده حاوی کلر و دیوکسین:

اغلب موادی که برای سفید کردن لباس و سطوح در خانه مورد استفاده قرار می‌گیرند کلر دارند برای سلامت انسان مضر هستند و سبب آلودگی محیط نیز می‌شوند 

آلودگی طولانی مدت با مواد کلردار سبب :

   - مشکلات هورمونی

   - ناباروری

   - کاهش تعداد اسپرم

   - تضعیف سیستم ایمنی

   - اختلالات یادگیری

   - تغییرات رفتاری

   - صدمه به پوست ، کبد و کلیه

تولید تصادفی دیوکسین در بسیاری از فرآیندهای صنعتی: سوزاندن ناقص زباله‌های بیمارستانی و شهری، ساخت پلاستیک، مواد شیمیایی، حشره‌کش‌ها، ظروف پلاستیکی یک بار مصرف و پدهای بهداشتی با پوشش داخلی غیراستاندارد

 این سموم بلافاصله پس از ورود به بدن در سیستم غددی وDNA  وارد شده و تغییرات را ایجاد می‌کنند که به نسل‌های بعد هم منتقل می‌گردد.

 

 

 

 

 

یادداشت دکتر سید حسن هاشمی،  وزیر بهداشت به مناسبت روز جهانی سلامت

زندگی سالم با نشاط و امید

هجدهم فروردین روز جهانی سلامت است و امروزه سلامت را برخورداری از آسایش کامل جسمی، روانی و اجتماعی تعریف می‌‎کنند. برای این‌که تمامی ابعاد سلامتی مورد توجه مردم قرار گیرد، سازمان جهانی بهداشت هر سال موضوعی را به عنوان شعار جهانی مطرح می‌کند. امسال بُعد روانی سلامت از سوی این سازمان مورد توجه قرار گرفته و توصیه شده: برای رسیدن به آرامش روح و روان و زندگی سالم همراه با نشاط و امید، در مورد افسردگی با هم صحبت کنیم.

باید بدانیم سلامت روان، تنها نداشتن بیماری اعصاب و روان نیست، بلکه سازگاری فرد با خودش و دیگران، قدرت تطابق با شرایط محیطی، داشتن روحیه انتقادپذیری و داشتن عکس‌العمل مناسب در برابر مشکلات و حوادث زندگی، جنبه‌های مهمی از سلامت روانی را تشکیل می‌دهند؛ همچنین باید توجه داشت که بسیاری از این مشکلات بر سلامت جسمی انسان هم تاثیر می‌گذارند.

­اکنون بیشتر از ۳۰۰ میلیون نفر در دنیا از افسردگی رنج می‌برند و این آمار طی ده سال اخیر تقریبا ۲۰ درصد افزایش یافته است، اما حمایت نامطلوب به همراه ترس از انگ روانی، باعث شده این افراد از دسترسی به درمان مناسب محروم بمانند. چنان که حتی در کشورهای با درآمد بالا، حدود  ۵۰ درصد افراد مبتلا به افسردگی، درمان دریافت نمی‌کنند و به طور متوسط تنها حدود ۳ درصد بودجه سلامت بخش دولتی به سلامت روان اختصاص می‌یابد.

سازمان جهانی بهداشت اعلام کرده این ارقام زنگ هشداری برای همه کشورهاست و ضرورت دارد در زمینه سلامت روان رویکرد مناسبی را با توجه به شرایط کشور خود طراحی و اجرا کنند.

مهمترین اهدافی که در این زمینه باید دنبال شود عبارت است از: بیشتر آگاه کردن جامعه در خصوص افسردگی؛ تعیین راهکارهای پیشگیری و درمان آن و آموزش خانواده، دوستان و همکاران برای حمایت از افراد مبتلا به افسردگی.

در کشور ما نیز به‌دنبال اجرای طرح تحول سلامت، برای نخستین بار خدمات سلامت روان به طور رایگان توسط کارشناسان ذیربط در مراکز بهداشتی ارائه می‌شود.

در زمستان سال گذشته نیز یک هزار تخت بیماری‌های اعصاب و روان در سراسر کشور افتتاح شد؛ که همان موقع آرزو کردم، انشاءالله روزی برسد که یک هزار تخت را تعطیل کنیم.

 

امید که ضمن شناخت بهتر و بیشتر از این معضل عرصه سلامت، با افزایش همکاری‌های بین بخشی بتوانیم گام‌های بلندتری در این حوزه برداریم.