به مناسبت هفته سلامت روان و هفته ملی سلامت بانوان ، جمعی از  کارکنان شبکه بهداشت و درمان شهرستان چالوس در صبح روز شنبه 28 مهرماه مسیر خیابان رادیو دریا را بصورت پیاده طی کردند.

"تحکیم حقوق سالمندان"

فضاهای بیرونی و بناهای عمومی علاوه بر اینکه بر تحرک ، استقلال و کیفیت زندگی سالمندان بیشترین  تاثیر را دارند، بر توانایی و چگونگی پیر شدن آنها نیز تاثیر میگذارد.

موضوعی که در همه شهرها مکررا" به آن اشاره شده کیفیت زندگی، دسترسی به امکانات و ایمنی است.

• محیط پاکیزه و مناسب:

زیبایی محوطه طبیعی شهری ویژگی است که بسیاری از افراد ناخود آگاه به عنوان ویژگی دوستدار سالمند از آن نام میبرند . سکوت و آرامش در محیط ، نظافت شهر، امکان تردد راحت از خصوصیات شهر دوستدار سالمند است

• اهمیت فضای سبز:

ایجاد فضای سبز یکی از ویژگیهایی است که اغلب برای دوستدار سالمند شدن از آن نام میبرند اما در بسیاری از شهرها محدودیتهای موجود در شهر مانع  استفاده سالمندان از فضای سبز میشود . گاهی  به آنها رسیدگی نشده و تبدیل به زباله دانی میشود. در بعضی جاها پارکها به مکانی نا امن تبدیل شده اند. نبودن  صندلی و دستشویی به اندازه  کافی و نبودن سرپناه در فضاهای سبز نیز از مشکلات موجود است.

• مکانی برای استراحت:

یکی دیگر از ویژگیهای ضرری شهر دوستدار سالمند، در دسترس بودن مکانی برای نشستن سالمندان است. مثلا پیاده روی بدون استراحتگاه ، برای سالمندان دشوار است.

• پیاده روی دوستدار سالمند:

وضعیت پیاده روها بر میزان توانایی سالمندان برای پیاده روی در محله اثر بسزایی دارد. پیاده روهای باریک ، ناهموار، غیر همسطح ، شلوغ و یا جدولهای بلند ، موانعی برای پیاده روی سالمندان تلقی میگردد و شرایط جوی نامطلوب ممکن است مشکلات سالمندان را در استفاده  از پیاده رو بیشتر کند. بعد از بارش برف، خطر سرخوردن و سقوط مطرح است. پیاده روی دوستدار سالمند باید ویژگیهای زیر را داشته باشد:

• سطوح مسطح غیر هموار و غیر لغزنده
• عریض و مناسب برای عبور ویلچر
• جداول کوتاه که بتدریج کوتاهتر شده تا با سطح خیابان هم سطح گردد.
• رفع سد معابر توسط فروشندگان دوره گرد، ماشینهای پارک شده و درختان مزاحم
• اولویت تردد برای عابران پیاده
• ایمنی گذرگاه عابر پیاده

عبور ایمن از عرض خیابان مشکلی است که بسیاری از سالمندان مطرح کرده اند برخی از اصلاحات وضعیت خیابانها  برای عبور سالمندان شامل، نصب چراغهای راهنمایی درگذرگاه عابر پیاده، نصب نوارهایی روی گذرگاه که مانع سر خوردن میشود . ساخت تونل و پل هوایی، نصب چراغ راهنمایی با شمارش معکوس و قابل رویت و پیامهای شنیداری می باشند.

اتومبیل ها و ترافیک جاده ای در اکثر شهرها  موانعی را هم برای عابران پیاده سالمند و هم رانندگان ایجاد میکند. مشکل رایج دیگر ، عدم رعایت پیامهای ترافیکی و نیز حق تقدم عابران پیاده توسط رانندگان است.

• قابلیت دسترسی:

تصور مردم در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه این است که شهر آنها برای سالمندان طراحی نشده است.

نردبانهای سیمانی ، فقدان سطح شیب دار از مشکلات تردد سالمندان است و مهندسان و طراحان شهرسازی باید برای این موارد آموزش ببینند.

• محیط ایمن:

احساس امنیت در محیط زندگی گویا اشتیاق افراد را برای فعالیت در محله بر می انگیزد و این موضوع به نوبه خود حس استقلال ، سلامت فیزیکی و روانی را ایجاد کرده و باعث سازگاری اجتماعی میشود. احتمالا در بسیاری از شهرها سالمندان از آسیبهای دیگران در امانند، البته این امنیت در سایر شهرها به این وضوح نیست . برخی از مشکلات شامل وضعیت روشنایی خیابانها، خشونت ، جرم، اعتیاد، استعمال مواد مخدر در اماکن عمومی و بی خانمانی است. بیرون رفتن از منزل هنگام شب خصوصا برای بسیاری از سالمندان هولناک است .

• پیاده راه ها و مسیر دوچرخه سواری:

وجود پیاده راه ها و مسیرهای دوچرخه سواری شاخصهایی برای ارتقاء سلامت محیط ، محیط سالم و شهر دوستدار سالمند است. اما دوچرخه سوراران مخاطراتی را برای سالمندان به وجود میاورند و در بعضی شهرها دو مسیر مختلف برای دوچرخه سوراران و عابران پیاده پیشنهاد میگردد. پیاده راهها باید مسطح  باشند و افراد دارای ویلچر براحتی بتوانند به ایستگاهها و مسیرها دسترسی  داشته باشند .

تعبیه پارکینگ  و دستشویی در پیاده راهها نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

• بناهای دوستدار سالمند:

در بسیاری از شهرهای جهان مانند ملبورن  و دهلی نو ، برای  بناهای نوساز استانداردهایی ارائه شده که پس از ایجاد اصلاحات به سهولت برای سالمندان قابل دسترسی باشد .

بطور کلی ویژگیهای ضرور ی بناها  در شهر دوستدار سالمند شامل موارد زیر است :

• آسانسور
  • پله برقی
  • شیب راهه ها برای عبور ویلچر
  • عریض بودن راهروها و مدخل درها
  • تعبیه پله ها با شیب مناسب و خطوط آهنی
  • غیر لغزنده بودن سطوح
  • تعبیه صندلی در مکانهایی خاص برای استراحت سالمندان
  • تعبیه تابلوهای هشدار دهنده
  • احداث دستشویی عمومی برای استفاده معلولان

البته ترس از آسانسور و قطع برق آن نیز از مشکلات موجود است. و از طرفی بسیاری از بناهای قدیمی قابلیتهای فوق را ندارند و امکان باز سازی آنها هم وجود ندارد اما در اکثر کشورها تلاشهایی برا ی بازسازی و ایجاد تسهیلاتی برای سالمندان  و معلولین را شروع کرده اند  ساختمانها و مراکز خرید باید به محل سکونت سالمندان نزدیک باشند تا آنها به آسانی بتوانند به این خدمات و تسهیلات دسترسی داشته باشند.

• احداث دستشویی عمومی به تعداد کافی :

قابلیت دسترسی معلولان به دستشویی مناسب و نصب علامتهای مناسب در مکانهای مناسب  از ویژگیهای مهم بناهای دوستدار سالمند است . دستشویی باید فضای کافی و قابلیت نشستن داشته باشد

• مشتریان سالمند:

ارائه خدمات مطابق با نیازهای سالمندان، رعایت حق تقدم از ویژگیهای شهر دوستدار سالمند است. تامین خدمات ویژه برای سالمندان، نظیر صف جدا ، پیشخوان مجزا و صندلی نشستن پیشنهاد میشود.

6- پیر شدن فعال در محله:

• خانه ها در نزدیکی محل ارائه خدمات و تسهیلات رفاهی واقع شده اند.
• خدمات ارزان قیمت و در حد استطاعت مالی در خانه ها به سالمندان ارائه میشود که به روند پیر شدن فعال آنها کمک میکند
• سالمندان درباره خدمات موجود ، اطلاعات کافی را دارند و این موضوع به آنها کمک میکند تا فعالانه مرحله پیری خود را سپری کنند.

7- یکپارچگی اجتماعی:

• تسهیلاتی برای طراحی مسکن فراهم شده است تا سالمندان را با محیط اطراف یکپارچه سازد.

8- انواع مسکن:

• انواع مسکن با نرخ ارزان و مناسب برای سالمندان به ویژه سالمندان ضعیف و ناتوان در محله وجود دارد.
• سالمندان از گزینه های مختلف ممکن به خوبی آگاهی دارند.
• خانه های اهدایی ارزان، به تعداد کافی برای استفاده سالمندان تامین میشود
• طیفی از خدمات و امکانات رفاهی مناسب سالمندان و انواع فعالیتهادر خانه سالمندان وجود دارد.
• نوع مسکن سالمندان باعث ایجاد یکپارچگی آنها با محیط اطراف است.

9- محیط زندگی:

• خانه ها کم جمعیت هستند
• سالمندان در محیط زندگی احساس راحتی میکنند
• خانه ها در مناطق بلاخیز احداث نشده اند
• سالمندان در محیط زندگی احساس امنیت میکنند
• کمک های مالی به منظور برخورداری از معیارهای ایمنی تامین میشود .

مشارکتهای اجتماعی

دسترسی به مناسبتها و فعالیتها:

• مکان مناسبتها در محله برای سالمندان مناسب است و با وسایل نقلیه متعدد و ارزان میتوان به این مکانها دسترسی پیدا کرد.
• سالمندان مختارند که با دوست یا مراقبت دهنده خود در مناسبت شرکت کنند
• زمان رخداد مناسبتها یعتی در طول روز برای سالمندان مناسب است
• شرکت در مناسبتها برای عموم سالمندان آزاد است ( یعنی به عضویت نیاز ندارند) و پذیرش سالمندان و خرید بلیط سریعا و در یک مرحله انجام میپذیرد. بنا براین سالمندان به مدت طولانی در صف نمی ایستد.

ارزانی:

• سالمندان با هزینه ارزان در مناسبتها و فعالیتها شرکت کرده از جاذبه های محلی دیدن میکنند و شرکت در این فعالیتها هیچگونه هزینه جنبی یا اضافی ( نظیر هزینه تردد ) در بر ندارد.
• بخشهای دولتی و خصوصی، سازمانهای ارائه دهنده خدمات رایگان را حمایت میکنند تا سالمندان بتوانند هزینه ها را پرداخت کنند.

مجموعه ای  از فعالیتها و مناسبتها:

• تعداد زیادی از فعالیتها که با استقبال سالمندان روبر میشود و با سلائق و علایق آنها جور در می آید در دسترس سالمندان قرار میگیرد.
• شرکت در فعالیتهای اجتماعی، مشارکت مردم با گروه های سنی مختلف و با پیشینه فرهنگی متفاوت را ترویج می کند.

امکانات رفاهی و ساختارها:

• گردهمایی با حضور سالمندان در اماکن عمومی مختلف نظیر مراکز تفریحی ، مدارس، کتابخانه ها ، مراکز اجتماعات در محله های مسکونی ، پارکها و باغها برگزار میشود .
• اماکن رفاهی در دسترس سالمندان قرار دارند و برای توانمند سازی و مشارکت افراد معلول و بیمار، با امکاناتی تجهیز شده اند .

بهبود وضعیت اجرای فعالیتها و اطلاع رسانی درباره آنها:

• فعالیتها و مناسبتها به خوبی اطلاع رسانی میشود و شامل اطلاعاتی در مورد انواع فعالیتها، قابلیت دسترسی به آنها و انواع وسایل نقلیه قابل استفاده میباشد

توجه به انزوا در سالمندان :

مسکن در شهر دوستدار سالمند:

مسکن برای ایمنی و سلامت افراد امری حیاتی است بین مسکن مناسب و دسترسی به خدمات اجتماعی و عمومی ارتباط وجود دارد که بنوبه خود بر استقلال  و کیفیت زندگی سالمندان تاثیر می گذارد. واضح است که برخورداری از مسکن و حمایت مطلوب سالمند به آنها اجازه میدهد تا با خاطری آسوده و در امنیت و آرامش دوران پیری خود را سپری کنند. و همچنین در جامعه ای که به آن تعلق دارند از اعتبار جهانی برخوردار گردند.

• ارزان بودن :

 مسکن با نرخ ارزان در دسترس همه سالمندان قرار دارد.

2-خدمات ضروری :

خدمات ضروری در توان مالی سالمندان تامین شده است

3-طراحی :

• مسکن خود نقشه بوده و در ساخت آن از مصالح ساختمانی مرغوب استفاده شده است
• وجود فضای کافی در خانه سبب شده است تا سالمندان بتوانند آزادانه در ان حرکت کنند.
• خانه ها مجهز هستند و وضعیت محیطی مناسبی را برای زندذگی سالمندان فراهم میکنند مثلا گرمایش و تهویه آنها مناسب است. )
• مسکن با نیاز سالمندان تطبیق یافته به طوری که سطوح خانه ها هموار و راهروها برای عبور ویلچر عریض هستند . حمام ، دستشویی و آشپزخانه به طور مناسب طراحی شده است.

4- مناسب سازی:

• اقداماتی در مسکن برحسب نیاز سالمندان انجام گرفته است
• مناسب سازی مسکن برای سالمندان ارزان است.
• تجهیزات ضروری برای مناسب سازی مسکن به سهولت در دسترس است.
• کمک مالی برای مناسب سازی مسکن ارائه میگردد.
• درباره مناسب سازی ساختمان برای برآوردن نیازهای سالمندان درک صحیحی وجود دارد.

5- حفظ و نگهداری:

• خدمات نگهداری خانه برای سالمندان ارزان است
• کسانی که خدمات نگهداری را انجام میدهند. قابل اعتماد و با کفایت هستند.
• فضاهای عمومی ، اسباب و اثاثیه و قسمتهای مشاء ساختمان به خوبی نگهداری شده اند.
• مراکز مراقبت کننده از سالمندان نظیر خانه های بازنشستگی و سرای سالمندان در نزدیکی اماکن خدماتی و همچنین مناطق مسکونی قرار دارد بطوریکه سالمندان در تعامل با جامعه بزرگتری قرار میگیرند.
• اماکن خدماتی با حفظ نکات ایمنی ساخته شده اند بطوریکه افراد ناتوان و معلول کاملا به آن دسترسی دارند.
• اطلاعات قابل وضوح و شفاف در مورد خدمات اجتماعی و سلامت برای سالمندان تامین میشود .
• هماهنگی برای ارائه خدمات شخصی با حداقل نامه نگاری انجام میگیرد.
• پرسنل خدماتی و اداری با احترام و توجه با سالمندان رفتار میکنند
• محدودیتهای اقتصادی که مانع دسترسی به خدمات حمایتی و اجتماعی و سلامت در محله میشود کم است.
• برای تدفین دسترسی کافی به سایتهای طراحی شده وجود دارد.

عرصه خدمات

• طیف وسیعی از خدمات حمایتی اجتماعی و سلامت برای بهبود ، حفظ و احصای سلامت در محله عرضه شده است.
• خدمات مراقبیت شامل خدمات سلامت، مراقبت فردی و نظافت در خانه عرضه میشود .
• در عرضه خدمات اجتماعی و سلامت به نیازهای  سالمندان توجه میوشد
• پرسنل ارائه دهنده خدمت برای برقراری ارتباط موثر با سالمندان ، از مهارتها و آموزشهای لازم برخوردارند.

حمایت از سوی داوطلبان

• داوطلبان از تمامی گروههای سنی ترغیب و حمایت میشوند تا به سالمندان در طیف وسیعی از ساختارهای محلی و بهداشتی کمک کنند.

مراقبت و برنامه ریزی در وضعیت اضطراری

• سالمندان در برنامه ریزی در وضعیت اضطراری لحاظ میگردند و نیازها و ظرفیت آنها در آماده سازی و پاسخ دهی به وضعیت اضطراری در نظر گرفته میشود .

منبع: سازمان بهداشت جهانی ، شهر دوستدار سالمند ،  ترجمه  فریبا شریعت ، انتشارات کلک سیمین، 1391، معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران

واحد سلامت خانواده شهرستان چالوس