سلامت روان و زندگی

راههای نیل به سلامت روان از دیدگاه دین اسلام:

ایمان به خدا:

(هُوَ الَّذِی أَنزَلَ السَّکِینَةَ فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ...)؛ (فتح/ 4) «او (خدا) کسی است که آرامش را در دلهای مؤمنان نازل کرد...».

بینش فرد نسبت به وقوع سختی‌ها و مشکلات:

(لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ فِی کَبَدٍ). (بلد/ 4) «به یقین، انسان را در رنج و مشقت آفریدیم». اگر انسان وقوع سختی‌ها را اجتناب‌ناپذیر بداند، خود را برای رویارویی با آن‌ها آماده می‌کند.

توکل به خدا:

(... وَمَن یَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ ...)؛ (طلاق/ 3) «و هرکس بر خدا توکّل کند، پس او برایش کافى است».

اعتقاد به مقدرات الهی:

(قُل لَن یُصِیبَنَا إِلَّا مَاکَتَبَ اللّهُ لَنَا هُوَ مَوْلاَنَا ...)؛ (توبه/ 51) «بگو: جز آن چه خدا بر ما مقرر داشت، به ما نمى‏رسد؛ او سرپرست ماست؛ و مؤمنان، پس باید تنها بر خدا توکّل کنند»

روش‌های رفتاری:

خویشتن‌داری: آموزه‌های قرآنی، افراد را در برابر تضادهای اجتماعی و مشکلات، به صبر و عکس‌العمل منطقی دعوت می‌کنند

تفریحات سالم: فعالیت و کار مداوم، فشار جسمی و روحی بر فرد وارد می‌آورد، پس باید تفریحات سالمی باشد که به او روحیه و آرامش بخشد، مانند: بازی (یوسف/ 12)، هم‌نشینی، شوخی با دوستان، ورزش، مسافرت (سِیرُوا فِی الْأَرْضِ ...) و ... .

ازدواج و روابط خانوادگی: اسلام به ازدواج و روابط خانوادگی بسیار اهمیت می‌دهد و از تنهایی و گوشه‌گیری نهی می‌کند و این گویای تأثیر عمیق دینی، اجتماعی و روانی آن بر فرد است. (وَمِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُم مِنْ  أَنفُسِکُمْ أَزْوَاجاً لِّتَسْکُنُوا إِلَیْهَا ...)؛ (روم/ 21) «و از نشانه‏هاى او این است که همسرانى از (جنس) خودتان براى شما آفرید، تا بدان‏ها آرامش یابید».

حمایت اجتماعی: گستره حمایت اجتماعی در اسلام، از محدوده کوچک خانواده آغاز می‌شود و خویشاوندان، همسایگان، شهروندان، و حتی به گونه‌ای کل جامعه بشری را در بر می‌گیرد. (إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ ...)؛ (حجرات/ 10) «مؤمنان فقط برادران یکدیگرند».

روش‌های معنوی ـ عاطفی:

یاد خدا:

یکی از اموری است که به انسان آرامش می‌بخشد. (... أَلاَ بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ)؛ (رعد/ 28) «آگاه باشید، که تنها با یاد خدا دل‏ها آرامش مى‏یابد». این موضوع باعث ایجاد آرامش در روان و جسم فرد می‌شود. (... ثُمَّ تَلِینُ جُلُودُهُمْ وَقُلُوبُهُمْ إِلَى‏ ذِکْرِ اللَّهِ...)؛ (زمر/ 23) «... سپس پوست‏هایشان و دل‏هایشان به یاد خدا نرم مى‏شود ...». در مقابل، دوری از یاد خدا، زندگی را دشوار می‌سازد، (وَمَنْ أَعْرَضَ عَن ذِکْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنکاً ...)؛ (بقره/ ‌45) «و هر کس از یاد من روى گرداند، پس حتماً زندگى (سخت و) تنگى براى اوست».

سلامتی فقط این نیست که انسان جسمی سالم داشته باشد ، آدمی علاوه بر اینکه جسمی سالم دارد باید خوشحال، شاداب و راضی زندگی کند ، حس خوب داشته باشد و این حس خوب را به دیگران انتقال بدهد . همچنین بتواند از عهده ی مسائل روزمره زندگی برآید. بتواند با هرکسی غیر از خودش یا دیگران رفتاری مناسب و سازگارانه داشته باشد.بتواند در زندگی به اصول و ارزشی پایبند باشد و هدفی را دنبال بکند.

در این جملات کوتاه به جنبه های چهار گانه سلامت در انسان اشاره شده است .این تعریف که انسان جسم اش سالم باشد موضوع سلامت جسمانی است ،اینکه انسان در کنار سلامت جسمانی ، خوشحال ، شاداب و راضی زندگی کند و از عهده مسائل زندگی روز مره برآید موضوع سلامت روانی است  و این عبارت که آدمی بتواند با هرکسی غیر از خودش ( پدر ، مادر ، همسر ، فرزند، برادر و خواهر ، همسایه و سایر شهروندان ) رفتاری مناسب و سازگارانه داشته باشدموضوع سلامت اجتماعی است و این تعریف که انسان بتواند  به اصل و ارزشی پای بند باشد ، هدف و معنائی را  در زندگی دنبال کند موضوع سلامت معنوی است .

از این رو اگر انسانی جسم اش سالم باشدولی  خوشحال ، شاداب و راضی زندگی نکند ، از عهده ی مسائل زندگی روزمره بر نیاید و در ارتباط با دیگران مسئله داشته باشد و در زندگی هدفی نداشته باشد ،  این انسان سالم نیست . برعکس اگر انسانی همه ی این جنبه ها را داشته باشد ولی از نظر جسمی سالم نباشد ، این انسان نیز سالم نیست .

عوامل موثربر سلامت روان :

یکی از عوامل مهم در سلامت روان خودآگاهی و شناخت خویشتن است . یعنی اینکه آدمی نسبت به جنبه های مختلف جسمانی ، روانی ، اجتماعی و معنوی خود یا بعبارتی نسبت به رفتارها ، کارکردها ، توانائی ها و ناتوانائی های خود شناخت داشته باشد . به زبان ساده تر بدونه که کیه ، چیه و چطور زندگی می کنه . گیر کارش کجاست ، چه چیزهائی با عث موفقیت شده است . چه عواملی موجب شکست و ناخوشنودی اش شده است .خودآگاهی یکی از مهمترین عوامل در سلامت روان است . چون اساس رشد و تغییر در انسان است . از طرفی شرط شناخت دیگری شناخت خویشتن است . انسان تا خودش را نشناسد نمیتواند دیگران را بشناسد.  من تا خودم را کشف نکنم ؛ تا دنیای خودم را  نشناسم ، نمی توانم دنیای دیگران را بشناسم ، ریشه بسیاری از مسائل زناشوئی و خانوادگی در همین شناخت است .

 من دنیای خودم را نمی شناسم تا بخواهم دنیای همسرم را بشناسم ، عمده مسائل ما با فرزندان مان نیز این چنین است ، من تا خودم را نشناسم نمی توانم دنیای فرزند خود را بشناسم . حال از خود بپرسیم  ، من و شما چقدر به سلامت روان خود اهمیت می دهیم . راستی طی 24 ساعت گذشته برای سلامت روان خود چه کردیم .

عامل مهم دیگر در سلامت روان ارتباط موثر با دیگران است .اینکه ،آدمی بتواند با هر فردی غیر از خودش رفتاری مناسب و سازگارانه داشته باشد و از بودن در کنار دیگران احساس رضایت مندی بکند . حس خوبی به دیگران بده ، یادمون باشه شرط ارتباط خوب و موثر با دیگران این است که انسان اول با خودش ارتباط درستی داشته باشد .

من وقتی با خودم ارتباط درستی ندارم ، با خودم راحت نیستم ، نمی توانم  با دیگران ارتباط خوبی داشته باشم ،  سلامت روان به ما می گوید در فضای ارتباط با دیگری و دیگران باید آنها را با عینک خودمان نبینیم ، چون من اگر همسرم ، فرزندم ، همکارم و دیگران را با عینک خود ببینم دوست دارم آنها آنی بشوند که من می خواهم ، اما آنها هیچ وقت آنی نمی شوند که من می خواهم ، چون خداوند هر انسانی را موجودی بی مانند ومنحصر به فرد آفریده است ، هر انسان ویژگیهای روانی ، فکری ، شخصیتی ، احساسی و عاطفی خاص خودش را دارد . سلامت روان به ما می گوید ما باید آدمها را با ظرف و قالب خودشان ببینیم . اگر نگاه ما این گونه باشد با هیچکس مشکلی پیدا نمی کنیم . چون آدمها را همانگونه که هستند می بینیم نه آنطور که دلمون می خواهد می پذیریم که خداوند آدمها را متفاوت آفریده است و ظرفیت هر فرد با فرد دیگر فرق دارد.

رضایتمندی از خویشتن نیز یک عامل مهم در سلامت روان است یعنی اینکه انسان از رفتارها ، کارکردها و عملکرد خود در زندگی راضی باشد و برای بهبود وضعیت زندگی خود برنامه ریزی و تلاش کند  تا بتواند از عهده مسائل و مشکلات روزمره خود برآید و از این اقدام احساس خوبی داشته باشد .راستی تا اینجای زندگی من چقدر از خودم راضی هستم ، چقدر خودم را قبول دارم ،  هرچقدر رضایتمندی من ازخودم بیشتر باشد حس بهتری نسبت به خودم و دیگران خواهم داشت .

احترام به خود نیز نقش مهمی درسلامت روان آدمی دارد. اینکه فرد عزت نفس داشته باشد یعنی برای خود احترام و ارزش  قائل باشد، مسئولیت پذیرباشد . خودش را با همه کاستی هائی که دارد بپذیرد و نگاه مثبتی به آینده داشته باشد .  آدمی باید خودش را دوست بدارد. من تا خودم را دوست نداشته باشم ، نمی توانم دیگری و دیگران را دوست داشته باشم .زمانی که آدمی دیگری را دوست بدارد  یعنی اینکه اول خودش را دوست می دارد . راستی من و شما چقدر خودمون و دیگران را دوست داریم .

اختیار عمل از دیگر عوامل سلامت روان است . این بدان معناست که انسان حق انتخاب دارد ، انسان محصول تصمیم گیریها و انتخابات خویش در زندگی است . بعبارت دیگر انسان معمار زندگی خودش هست بنا براین دنیای ما بازتابی از خود ماست : دنیا مانند آینه است ، هر حالتی داشته باشید به شما نشان می دهدلبخند بزنید به شما لبخند می زند ، اگر اخم کنید به شما اخم می کند . اگر به هستی و کائنات سلام کنید به شما سلام می کند . بد اخلاقی کنید ، بد اخلاقی می کند. از این رو انسان باید بتواند برای خودش در جنبه های مختلف زندگی مانند: انتخاب همسر ، شغل ؛ تحصیلات و... تعیین مسیر نماید .

سلامت محیط زیست

عن رسول الله(ص): من اخرج من طریق المسلمین شیئا یوذیهم کتب الله له به حسنه و من کتب له عنده حسنه ادخله بهاالجنه- جامع الاحادیث سیوطی- حدیث 20153

«کسی که چیزی را که موجب آزار مسلمین است از راه آنها خارج کند خداوند برای او حسنه ای می نویسد و آنکس که برای او نزد خدا حسنه ای نوشته شود، به سبب آن وارد بهشت خواهد شد.»

لازم به ذکر است که عوامل آزار دهنده در راه مسلمین منحصر به اشیاء و آلودگی های افتاده در معابر نیست. در رهنمود های اسلامی روایات متعددی در باب ضرورت پاکیزه سازی معابر و زدودن هر آنچه که در معابر مایه آزار افرادی که از آنها عبور می کنند؛ میشود، برخورد می کنیم که بسیار جالب، آموزنده و مسئولیت آفرین است.

با توجه به مطالب پیشگفت، آیا هدایت فاضلاب منازل و اماکن عمومی از جمله مساجد و تکایا به کوچه ها و خیابان ها و ذبح دام و طیور از جمله گوسفند در معابر عمومی که موجب آلودگی زیست محیطی شده و احتمال انتشار عوامل بیماری زا ی قابل سرایت از حیوان به انسان را افزایش می دهد، کار درستی می باشد؟یا مصرف سیگار و قلیان در محیطهای تجمعی و سربسته مثل مساجد کار درستی است ؟

یکی از بیماری هایی که از تماس با خون و بافت های آلوده دام مانند گوسفند به انسان منتقل می شود بیماری « تب خونریزی دهنده کریمه کنگو» می باشد. مطالب زیر جهت آشنایی با این بیماری و راههای پیشگیری از آن ارائه می گردد:

تب خونریزی دهنده کریمه کنگو:

بیماری تبدار ، خونریزی دهنده و بسیار کشنده ، ولی قابل پیشگیری و درمان می باشد.

علائم بیماری:

تب، درد عضلات، سردرد، بی اشتهایی ، ضعف، کاهش فشار خون و نهایتاً  خونریزی

راههای انتقال:

• گزش کنه آلوده
• ذیح حیوان آلوده و تماس با خون و بافتهای آن
• تماس با خون و ترشحات آلوده بیماران

راههای پیشگیری :

• استفاده از وسایل حفاظت فردی(چکمه، ماسک ، دستکش و...) در هنگام تماس و کشتار دام
• تماس حفاظت شده با بیمار
• دوری از کنه :پوشاندن نواحی در معرض گزش کنه ، انجام سمپاشی
• پرهیز از ذبح در منازل و اماکن غیر بهداشتی
• اجتناب از مصرف گوشت نیم پز و جگر خام
• پس از کشتار دام لاشه را بایستی بمدت 24 ساعت در یخچال نگهداری نموده و سپس با استفاده از وسایل حفاظت فردی قطعه قطعه کرد.

*این بیماری در دامها هیچ گونه علامتی ندارد.

*درمان فرد مبتلاء فقط در صورت مراجعه فوری به بیمارستان امکان پذیر است.

جهت پیشگیری از بیماری های واگیر منتقله از حیوان به انسان با رعایت توصیه های ذیل از سلامت خود مراقبت نمائید:

1. برای خرید دام از مکان های تحت نظارت دامپزشکی اقدام نمایید.
2. از خرید دام های بیمار(لاغر، لنگ، تاول دار، دارای پشم های بلند و ژولیده و ...) خودداری کنید.
3. از ذبح دام در کوچه ها و خیابان ها جدا بپرهیزید.( که این موارد در دسته رویهای ایام محرم به وفور مشاهده میگردد)
4. حتمااز دستکش در هنگام ذبح، شستشو و قطعه قطعه گوشت استفاده نمایید.
5. در صورت مشاهده کیسه های آبکی یا گچی، کرم، غده های مشکوک، دانه های سفید رنگ، چرک و هرگونه مورد غیر عادی در لاشه ها با دامپزشک مشاوره کنید.
6. قبل از مصرف ،لاشه دام رابه مدت 24 ساعت در دمای 4 درجه سانتیگراد یخچال نگهداری کنید.
7. از مصرف ضایعات و باقیمانده لاشه ها توسط حیوانات از جمله سگ و گربه جلوگیری نمایید.
8. دفع بهداشتی ضایعات و باقیمانده لاشه ها(دفن کردن یا سیستم حمل زباله) ضروری است.

(لازم به توضیح بوده که دربرخی از بخشهای استان مازندران این بیماری در سالیان اخیر بصورت بومی در آمده و مواردی از ابتلای به این بیماری گزارش شده است)

• بیماریهای دیگری مانند سیاه زخم و تب مالت و... نیز از طریق زبح غیر بهداشتی دامها و تماس غیر محافظت شده پوست یا مخاطات انسان با خون و احشای آلوده حیوانات نیز قابلیت انتقال به انسان را نیز دارند.
• این بیماریها علاوه بر مخاطرات سلامتی در انسانها زیانهای اقتصادی را نیز در جامعه به دنبال دارند که بعضا" غیر قابل جبران خواهند بود.