چهارشنبه‌سوزی!!!!!!

پيشگيري از حوادث تلخی مانند حوادث چهارشنبه سوری، مستلزم ارتقای فرهنگ

ایمني است و فرهنگ ایمنی بر سه اصل استوار است: آگاهي، آموزش و الزام. بسياری

از والدین، بدون آگاهسازی و آموزش مناسب فرزندانشان، سراغ سومين اصل (الزام)

ميروند و سعی میكنند با توسل به زور و اجبار، آنها را از كاري منع یا به كاری ترغيب

كنند ولی این شيوه معمولا با شکست همراه است. آگاهسازی و آموزش نوجوانان و

جوانان ضرورت دارد و در روند این آگاهسازی باید به شخصيت آنها احترام گذاشت و از

جریحهدار كردن غرورشان پرهيز كرد. راه ایمنی از آموزش میگذرد و پيش شرط آموزش،

آگاهی است. آگاهی از خطرهای چهارشنبه سوری و شيوه مقابله با این خطرها احتمال

بروز حوادث تلخ را در آخرین ماه سال كاهش خواهد داد.

چهارشنبه سوری و خطر سوختگی

شایعترین حادثهای كه در چهارشنبه سوري رخ میدهد، سوختگي درجه یك (سطحي)

است ولی سوختگيهای درجه دو (شدید) و درجه سه (شدیدترین نوع سوختگي) نيز

در حوادث چهارشنبه سوری، زیاد دیده میشود. درد، تورم، تاول و قرمزي پوست از

مهمترین نشانه های سوختگی هستند. در ميان نواحی مختلف بدن معمولا سوختگي

دست از بقيه شایعتر است و پس از آن، سوختگی صورت و تنه. قطع عضو و عفونت

ثانویه، دو عارضه خطرناك از ميان عوارض زودرس سوختگی اند و اختلال اعصاب و

روان، به ویژه افسردگی، یکی از عوارض دیررس سوختگي. اگر شدت سوختگي خيلی

زیاد باشد، حتي گاهی ممکن است كار مصدوم به مرگ نيز بينجامد.

خطر سوختگی و  7توصیه

اگر در این ایام، با مصدومی مواجهه داشتيد كه دچار سوختگي ناشی از مواد محترقه

شده بود، از توصيه های زیر كمك بگيرید:

• مصدوم را آرام كنيد و شرایط عمومي او را ارزیابی كنيد. از باز بودن راههاي هوایي و تنفس طبيعی او مطمئن شوید. صدایش بزنيد یا تکانش بدهيد تا از هوشيار

بودنش اطمينان حاصل كنيد. اگر بيهوش است، سر او را عقب بکشيد تا زبانش باعث

انسداد راههاي هوایي اش نشود.

• محل سوختگي را با آب سرد و تميز، حداقل به مدت 10دقيقه، بشویيد و انگشتر،النگو، كمربند، ساعت، زیورآلات و وسایل تنگ و فشارنده را خارج كنيد.
• اگر لباس مصدوم روی عضو سوخته را پوشانده، آن را از بدنش خارج كنيد و اگرلباسش به پوست ناحيه سوخته چسبيده است، دورتادور آن را تا محل چسبيده به بدن قيچي كنيد.
• تاولها را نتركانيد چون آنها مانند پانسمانی مناسب در محل سوختگي عمل میكنند و آن ناحيه را از آلودگيهاي محيطي در امان نگه ميدارند. فقط درصورتي باید محل سوختگي را به طور كامل پاكسازي كرد كه سوختگي شيميایي اتفاق افتاده باشد اما این پاكسازي هم صرفا باید به وسيله پزشکان و در شرایط استریل انجام شود.
• با گاز استریل یا یك پارچه تميز بدون كرك، محل سوختگي را آرام بپوشانيد و هرگز از خميردندان، سيبزميني رندهشده و روغن براي تسکين درد و بهبود سوختگي استفاده نکنيد.
• براي درمان و پانسمان سوختگی باید به یك مركز بهداشتي یا درمانگاه مراجعه

كنيد. در سوختگیهای سطحی ميتوانيد با استفاده از پمادهاي سوختگي و پوشاندن محل سوختگي با یك پارچه تميز یا گاز استریل، اقدام كمکي اوليه را انجام دهيد تا در زمان مناسب، مصدوم را به مركز درماني برسانيد اما در سوختگيهای شدید و عميق باید بلافاصله با اورژانس ( )115تماس بگيرید.

• نواحی تناسلي، انگشتان، كف دست، صورت، مخاطها و چشم از قسمتهاي بسيار مهم بدن هستند كه حتي سوختگيهاي كوچك آنها هم باید به وسيله پزشك معاینه و درمان شود، بنابراین اگر با كوچكترین سوختگي در این نواحي مواجه شده اید، بلافاصله مصدوم را راي معاینه و درمان به مركز درماني برسانيد.

چهارشنبه سوری و خطر نابينایی

اصابت تركشهاي ناشي از انفجار مواد محترقه به چشم، باعث بروز آسيبهایی در ناحيه پلك و چشم میشود و گاهی حتی به نابينایی میانجامد. مراجعه سریع به چشم پزشك، در صورت  رخورد هر شيئي به چشم، شدت ضایعه را كاهش میدهد. درموارد خفيف، با انجام مراقبتهاي طبي یا انجام اعمال جراحي معمولا ميتوان بينایي فرد را بازگرداند ولي متاسفانه در موارد شدید، گاهی چارهاي جز تخليه چشم باقي نميماند.

خطر نابينایی و  4توصیه

اگر در این ایام، با مصدومی مواجهه داشتيد كه دچار آسيبهای چشمی ناشی از حوادث چهارشنبه سوری شده بود، از توصيه های زیر كمك بگيرید:

• چشمها و پلكهای مصدوم را نماليد و در اولين فرصت به اورژانس چشم پزشکي مراجعه كنيد زیرا گاهي آسيبهاي چشمي در مراحل اوليه علایم زیادي ندارند و ظاهر بدي ایجاد نميكنند ولی ميتوانند عواقب ناگواري داشته باشند.
• چشم آسيب دیده را با یك وسيله در دسترس (مانند ليوان یكبارمصرف یا مقوایي كه به شکل مخروط درآمده) بپوشانيد اما دستمال، پنبه یا گاز را روي چشم قرارندهيد.
• از هيچ پماد و قطره چشمي استفاده نکنيد و چشمها را نشویيد زیرا گاهی همين كارها ممکن است آسيبهای چشمی را تشدید كند.
• تا رسيدن به اورژانس چشم پزشکي از مصرف هر گونه مسکن خودداري كنيد و به مصدوم مواد غذایي ندهيد تا در صورت نياز به جراحي، بتوان در اولين فرصت، این كار را انجام داد.

چهارشنبه سوری و خطر انفجار

ترس ناشی از صدای انفجار، یکي از مشکلات رایج چهارشنبهسوری است كه گاهی میتواند با

تظاهراتی مانند از حال رفتن یا احساس درد در بخشی از بدن، به ویژه قفسه سينه، همراه باشد.

این ترس معمولا در كودكان، سالمندان و زنان باردار با عواقب جدیتری همراه است. همچنين

افرادي كه به بيماريهاي قلبي مبتلا هستند، گاهی ممکن است در اثر شوك ناشی از شنيدن

این قبيل صداهای غيرمنتظره، دچار حمله قلبي شوند.

خطر انفجار و  2توصیه

اگر میخواهيد از این قبيل عوارض چهارشنبهسوری در امان باشيد یا اگر میخواهيد به كمك

مصدومی كه در اثر سروصداهای شدید و ناگهانی چهارشنبهسوری از حال رفته، كنيد؛ میتوانيد از توصيه های زیر كمك بگيرید:

• شاید ایمنترین توصيه به تمام خانوادههایي كه دوست ندارند با چنين عوارضی روبه رو شوند، این باشد كه چهارشنبه آخر سال را در جایی كه مطمئن اند كمتر درمعرض این قبيل سروصداها قرار ميگيرد، بگذرانند یا از گوشگيرهاي مناسب براي كاهش صداهاي دریافتي (به خصوص براي زنان باردار، كودكان و سالمندان) استفاده كنند.
• اگر فرد مبتلا به بيماري قلبي با شنيدن صداي نارنجك یا ترقه از هوش رفت و به زمين افتاد، او را زیاد حركت ندهيد و از اورژانس یا افراد خبره براي بهبود وضعيت او كمك گيرید. سپس مصدوم را در اولين فرصت به نزدیكترین بيمارستان یا مركزدرماني برسانيد.

چهارشنبه سوری و خطرهای دیگر

چهارشنبه سوری، علاوه بر خطرهای رایجی كه ذكر شد، خطرهای دیگری هم دارد.تركيباتی مانند نيترات پتاسيم، كلرات باریم، آرسنيك و پركلرات پتاسيم كه در مواد محترقه و منفجره به كار میروند، وقتی با اكسيژن یا كربن تركيب شوند، بسيار خطرناك میشوند و میتوانند عوارض شدیدی به دنبال داشته باشند؛ از عوارض پوستي گرفته تاعوارض تنفسی و خوني. مثلا تماس با تركيبات نيتراته معمولا با عوارض پوستي همراه است. تركيبات ذوب شده نيترات پتاسيم و سدیم نيز ميتوانند سوختگيهاي شدیدي به وجود بياورند و منجر به بروز سردرد، سرگيجه، كاهش عمق تنفس و خستگی شدید شوند. استنشاق تركيبات سولفوره نيز میتواند به عوارض تنفسي منجر شود. اگر پوستتان نيز با این قبيل تركيبات آلوده شد، باید بلافاصله آن را با آب فراوان بشویيد و

به یك مركز درماني مراجعه كنيد وبه یك مركز درماني مراجعه كنيد.

نقش رسانه ها و  10توصيه

نقش رسانه ها در كاستن از حوادث تلخ چهارشنبه سوری، انکارناپذیر است. اگر رسانه ها در طول سال، در امر آگاهی بخشی و آموزش به خوبی ایفای نقش كنند، احتمال بروز حوادث مرگبار در ین ایام كاهش مییابد. توصيه های زیر، مشتی نمونه خروارند كه اگر به درستی و به شيوه های مناسبی به كودكان، نوجوانان و جوانان ارائه شوند، میتوانند آمار تلخی های آخر سال را به حداقل برسانند:

• وجود یك كپسول آتشنشاني پودري در حوالی محوطهای كه در آن آتش روشن كرده اید، ضروري است. ضمن این كه قبل از ترك محل، حتما باید از خاموش بودن آتش اطمينان حاصل كنيد و توسط آب، باقيمانده آتش را كاملا سرد كنيد و جمع آوري نمایيد.
• از نگهداری ترقهها و سایر مواد محترقه در منزل پرهيز كنيد و از آتش بازي در مجاورت وسایل نقليه ای كه حامل بنزین و مواد سوختني هستند، اكيدا بپرهيزید.
• از ریختن مواد سریعالاشتغالی مانند نفت و بنزین بر روي آتش بپرهيزید و از حمل مواد محترقه و آتشگير و انفجاري، حتي به مقادیر بسيار كم، در جيب لباس وكيف خودداري كنيد.
• از پرتاب فشفشه و موشك بر روي شاخههای درختان، پشت بام و بالکن منازل خودداري كنيد و در صورت بروز هرگونه حریق یا حادثه ای، ضمن حفظ خونسردي، در اسرع وقت با 125تماس بگيرید و نوع حادثه و نشاني دقيق محل حادثه را اطلاع دهيد.
• وقتی از فشفشه استفاده میكنيد، دستانتان را باز نگه دارید و جلوي صورتتان بگيرید تا دچار سوختگي دست نشوید و از انداختن ظروف تحت فشار (كپسولها و اسپريهاي حشره كش) به درون آتش اكيدا خودداري كنيد؛ چراكه این ظروف به علت دارا بودن خاصيت انفجاري، ممکن است ذرات را به سمت خودتان پرتاب كنند و به چشمهایتان آسيب برسانند.
• از آتش زدن لاستيك، هيزم و كارتن خالي در واحدهاي مسکوني یا در معابر، كوچه و خيابان خودداري كنيد؛ چرا كه در چنين شرایطی، با تشدید آلودگي هوا، خودتان و اطرافيانتان را در معرض آسيبهای تنفسی قرار میدهيد.
• هرگز مواد منفجره و محترقه را به طرف افراد دیگر پرتاب نکنيد و به هيچ عنوان، این مواد را در ظروف شيشهاي یا فلزي قرار ندهيد چون در صورت انفجار، ذرات شيشه یا فلز، به اطراف پرتاب شده و باعث آسيبهای شدید خواهند شد. ضمنا هرگز از ماده محترقه و منفجرهاي كه یك بار استفاده شده، دوباره استفاده نکنيد.
• هرگز آتش را در معابر باریك و در مجاورت پستهاي برق یا ایستگاههاي تقليل فشار گاز و پاركينگهاي عمومي بر پا نکنيد و از برپایي آتشهاي حجيم و غيرقابل مهار نيز خودداري كنيد.
• ترقه بازي و فشفشه اگرچه ظاهرا بيخطرند، ولی اگر به نقاط خاصی از بدن (به

ویژه صورت) اصابت كنند، باعث آسيب دیدگيهای شدید (و گاهی غيرقابل برگشت)ميشوند.

• اگر خدای نکرده دچار سوختگی شدید، از دویدن خودداري كنيد و بلافاصله برروي زمين بغلتيد. یادتان باشد كه پتو وسيله مناسبي است براي خاموش كردن فردي كه لباسش آتش گرفته. آب هم همينطور. ولي هرگز از كپسول آتشنشاني برای خاموش كردن مصدومی كه آتش گرفته، استفاده نکنيد.

نقش والدین و  5توصیه:

والدین در پيشگيري از حوادث چهارشنبه سوری، نقش مهمي دارند. آنها میتوانندكودكان و نوجوانان خود را با خطرهای آتشبازی آشنا كنند و به آنها بفهمانند كه درمقابل مواد محترقه و منفجره، چقدر آسيب پذیرند. بيان برخی از تجربيات ناگوار گذشته میتواند سودمند باشد و بچه ها را هوشيارتر كند. این هشدارها حتی اگر تکراري باشند،خالی از فایده نيستند. والدین میتوانند با توجه به توصيههای زیر و به كاربستن آنها احتمال بروز حوادث تلخ چهارشنبه سوری را كاهش دهند:

• بيشتر كودكان، معمولا به دور از چشم والدین، مواد محترقه و منفجره را خریداري

و در جيب، كيف یا كمد اتاق پنهان ميكنند اما این مواد، به دليل درجه آتشگيري پایين، معمولا زود مشتعل ميشوند و گاهی خسارات جبران ناپذیری به بار ميآورند. والدین باید علاوه بر توضيح عوارض این مواد آتش زا، با نظارت دقيق بر پول توجيبي كودكان و نحوه هزینه كرد آن در این ایام، نظارت بيشتری بر رفتار و وسایل فرزندشان داشته باشند و مواد سوختني و آتشزا را از دسترس آنها خارج كنند.

• چهارشنبه سوري، سطحي از هيجان را در بيشتر كودكان و نوجوانان ایجاد ميكند

كه برای آنها خوشایند و لذت بخش است و به همين دليل، ما به عنوان پدر یا مادر، معمولا به سختی ميتوانيم فرزندمان را به كلی از این تجربه هيجانی بازداریم اما ميتوانيم هيجان آنها را تعدیل و رفتارشان را مدیریت كنيم و شرایطي فراهم كنيم كه چهارشنبه سوری براي آنها امن تر شود.

• یکی از راههای امن سازی چهارشنبه سوری، این است كه خطرهای بالقوه این ایام را به خوبی براي فرزندمان توضيح دهيم و قوانين و چارچوبهای تربيتی مان را به او یادآوری كنيم. اگر كودك با ما همکاري كرد، جواب او پاداش و تشویق است؛ اما اگر او را منع كردیم و نپذیرفت، باید برایش شرط بگذاریم و بهترین شرط این است كه خودمان هم كنار او حضور داشته باشيم و بر رفتارهایش نظارت كنيم تا خطری تهدیدش نکند. اگر به هر دليلی چنين امکانی برایمان فراهم نيست، باید لااقل یك فرد بالغ مورداعتماد را همراه كودكمان بفرستيم.
• كبریت و مواد آتش زا مانند نفت و بنزین باید خارج از دسترس كودكان نگهداری شود و هرگز نباید به كودك اجازه داد با آتش زدن بوته، هيزم و امثال اینها در محيط خانه یا پاركينگ، جان خود و دیگران را به مخاطره بيندازد.
• در پایان شب، بقایاي مواد آتش بازي را به سرعت جمع نکنيد و حتما براي این كار،

لااقل  15تا  20دقيقه صبر كنيد و بعد از این مدت، آنها را در یك سطل آب بریزید و دور بيندازید. قبل از ترك محل، حتما از خاموش شدن آتش مطمئن شوید.

پیام ها و هشدارهای بهداشتی پیشگیری از بروز گازگرفتگی

1. گاز مونواکسید کربن گازی بی بو و بی رنگ است، در صورت سردرد، سرگیجه و حالت تهوع فوراً درب ها را باز کنید، در هوای آزاد قرار گیرید و با اورژانس (115) تماس بگیرید.
2. در کشور ما تعداد مرگ های ناشی از مسمومیت با مونواکسیدکربن و سوختگی ها در فصول سرد از تلفات ناشی از سرما بیشتر است.
3. استفاده از وسایل گرمایشی استاندارد در پیشگیری از این مسمومیت از اهمیت بالایی برخوردار است.
4. از هرگونه استفاده از بخاری های بدون دودکش در محیط بسته خودداری کنید.
5. کنترل و انسداد منافذ مسیر دودکش ها از نظر نشت گازهای سمی قبل از راه اندازی بخاری، بهترین راه پیشگیری از بروز مسمومیت به شمار می‌رود.
6. دقت و توجه به داغ بودن دودکش بهترین آزمایش سلامت دودکش است. اگر لوله دودکش بخاری شما سرد است دلیل آن خارج نشدن محصولات احتراق و گازهای سمی از دودکش است. دراین صورت باید ضمن رفع نقص ، به طور موقت با بازکردن قسمتی ازدر یا پنجره، تهویه مناسبی درمحیط ایجاد نمائید.
7. داشتن کلاهک مخصوص برای دودکش در پشت بام‌ها برای جلوگیری از عدم بروز خاموشی بخاری و به دنبال آن انتشار گازCO اهمیت بالایی دارد.
8. رنگ شعله بخاری و وسایل پخت و پز باید آبی باشد، چنانچه رنگ شعله قرمز، زرد و یا نارنجی باشد، حتما در سوخت رسانی و کمبود اکسیژن در محیط نقصی وجود دارد که سریعا باید بررسی و تعمیر شود. اگر رنگ شعله بخاری آبی نباشد ممکن است نشان دهنده نرسیدن هوای کافی به بخاری و تولید گاز منواکسید کربن باشد.
9. در صورت استفاده از وسایل گرمایشی مانند بخاری و شومینه، نباید تمامی روزنه‌های جریان هوا در منزل و به ویژه اتاق خواب مسدود شود.
10. از نصب آبگرمکن در حمام، روشن کردن شعله‌های اجاق گاز در آشپزخانه جهت گرم نگه داشتن محیط داخل خانه، جدا خودداری کنید.
11. تنها در صورتی که فضای منزل خود را با شوفاژ و سیستم حرارت مرکزی گرم می کنید، بستن منافذ به منظور جلوگیری ازاتلاف حرارتی بلاملانع می باشد.
12. از قراردادن لوله خروجی بخاری به داخل ظرف آب جدا خودداری کنید.
13. از به کار بردن وسایل گرمایشی بدون نصب دودکش ویا دارای نقص دردودکش جدا خودداری کنید.
14. در صورت بکارگیری آب گرمکن های دیواری درفضای بسته یا مکان های فاقد جریان هوا، احتمال مسمومیت با گاز منوکسید کربن وجود دارد.
15. تعمیر وسایل گرمایشی توسط افراد غیر مجرب و بی تجربه و یا نصب آنها توسط افراد خانواده باعث ایجاد خطر می‌شود.
16. در صورت بروز هر گونه حادثه ناشی از گازطبیعی فوراً با شماره تلفن 194 پست امداد گاز در شهرهای استان و یا با شماره تلفن گازبان همان روستا تماس حاصل فرمایید.
17. هر وسیله گازسوز باید دارای یک دودکش مجزا و مجهز به کلاهک باشد.
18. از تبدیل بخاری و سایر وسایلی که با سوخت های دیگر مورد استفاده قرار می گیرند به نوع گازسوز جداً خودداری نمایید.
19. آبگرمکن و سایر وسایل گاز سوز را هرگز در حمام نصب نکنید.
20. بخاری،آبگرمکن،شومینه، هرکدام باید به یک دودکش مجزا و مجهز به کلاهک در پشت بام متصل باشد.
21. استفاده صحیح از وسایل گازسوز را به فرزندان خود بیاموزیم
22. چنانچه در میان اطرافیان شما کسانی هستند که نحوه رفتار صحیح با وسایل گازسوز و خطرات گاز را نمی دانند آنها را راهنمایی کنید.
23. معایب و نواقص دستگاههای گازسوز را هر قدر هم جزئی باشد جدی بگیرید.
24. نصب دودکش در داخل راهروها،پاسیوها و فضاهای بسته ساختمان که جریان طبیعی هوا وجود ندارد ممنوع است.
25. استفاده از بخاری بدون دودکش در اتاق خواب و جاهایی که تهویه کافی ندارد ممنوع است.
26. مسدود شدن دودکش سبب سوخت ناقص و ایجاد گازهای خطرناک و باعث خفگی در اثر گاز گرفتگی می شود.
27. آبگرمکن و سایر وسایل گازسوز را هرگز در حمام نصب نکنید.
28. هر چند وقت یکبار با روش نشت یابی کف صابون اتصالات دستگاههای گاز سوز را بازرسی نمایید.
29. از شیلنگهای طولانی برای رسانیدن گاز به نقاط مختلف ساختمان استفاده نکنید.
30. برای پیشگیری از خطرات احتمالی، در صورتی که قصد تخریب منزل و نوسازی دارید به شرکت گاز اطلاع دهید تا علمک گاز را جمع آوری کند.
31. از تهویه مناسب فضای زندگی خود مطمئن شوید.
32. با درزگیری درب ها و پنجره ها، نصب پرده ها ضخیم و پوشاندن شیشه ها با پلاستیک از نفوذ سرمای شدید به منزل جلوگیری کنید. اما از پوشاندن همه درزها برای فراهم شدن امکان تبادل اکسیژن با محیط آزاد اجتناب کنید.
33. به علت خطر آتش سوزی، خفگی و مرگ، به هیچ عنوان برای گرم کردن داخل منزل، خودرو و چادر مسافرتی از وسایل پخت و پز مانند گاز پیک نیک استفاده نکنید.
34. دقت کنید که هنگام استفاده از وسایل گرمایشی نظیر بخاری گازی، نفتی ، هیزمی و کرسی و... نیز احتمال مسمومیت با گاز منواکسیدکربن وجود دارد.
35. هرگز بخش خروجی دودکش آبگرمکن دیواری را با نصب تبدیل بر بالای آن تقلیل ندهید.

گروه آموزش و ارتقای سلامت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات مازندران